Tarih   : 29.12.2011

Sayı     : 06.11.3661

T.C. ANKARA VALİLİĞİ İL AFET VE ACİL DURUM MÜDÜRLÜĞÜ‘NE

İlgi         (a) T.C. Ankara Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü‘ne Ait 03.11.2011 tarihli ve B.02.1.AAD.5.06.01.00/2562 Sayılı Yazı.

(b) T.C. Ankara Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü‘ne Ait 22.11.2011 tarihli ve B.02.1.AAD.5.06.05.00/2644 Sayılı Yazı.

(c) T.C. Ankara Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü‘ne Ait 16.12.2011 tarihli ve B.02.1.AAD.5.06.05.00/2868 Sayılı Yazı.

İlgi (a), (b) ve (c) yazılarınızla, Ankara Valiliği, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü bünyesinde hazırlanacak olan Ankara ili Deprem Stratejisi ve Eylem Planı hazırlığı çerçevesinde düzenlenecek toplantılara katılım sağlanması istenmiştir. Şubemiz Yönetim Kurulu tarafından toplantılara katılmak üzere Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Araştırma Görevlisi Ezgi Orhan görevlendirilmiştir.

Çeşitli kurum, üniversite ve meslek odaları temsilcilerinin yer aldığı çok aktörlü ve katılımcılı bir yaklaşımla düzenlenen toplantılar sonucunda Ankara için daha somut ve uygulanabilir bir eylem planı hazırlanması fırsatı yaratılmış olmasına karşın, benimsenen yöntem nedeniyle diğer illere örnek teşkil edebilecek özgün bir metin yaratılamadığından, toplantılarda Ankara İli için deprem eylem planının hazırlanmasında izlenen yöntem ve kapsam konusunda görüşlerimiz sözlü olarak aktarılmış olmakla birlikte konunun önemine istinaden bir kez daha yazılı olarak bildirme gereği duyulmuş olup görüşlerimiz aşağıda verilmiştir.

Yönteme ilişkin görüşler:

·        Ankara İli için hazırlanacak eylem planının üst bir çerçeveye oturtulması, İl düzeyinde alınacak kararların ulusal düzeydeki kararlarla paralellik göstermesi gerekmektedir. Bu nedenle, il için hazırlanacak eylem planının Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı‘na uyumlu kılınması, ulusal eylem planında belirlenen hedeflerin gözetilmesi gerekecektir. Fakat İl planı hazırlanırken üst planla tutarlılık göstermesi yalnızca ulusal plan üzerinde değişiklikler yapılarak uyarlanması anlamına gelmemektedir. Plan kademeleri arasında ölçek değiştikçe üst planın aynen uygulanması yerine, ölçeğin gerektirdiği düzeyde ayrıntılandırılması gerekmektedir.

Ancak benimsenen yöntemde Ankara eylem planında, ulusal plan üzerinde birtakım değişiklikler yapılarak yeniden yazılması yöntemi kullanılmıştır. İl düzeyinde uygulamaya yönelik politikaların belirlenme olanağı varken bu yaklaşımdan kaçınılarak aceleci bir biçimde tamamlanan eylem planına Ankara İline özel niteliklerin plana aktarılma fırsatı değerlendirilememiştir.

·        Benimsenen yöntem sonucu yazılan metin, ulusal eylem planının uyarlaması olduğundan komisyonda yer alan üyeler gözlemci niteliğinde bırakılmıştır. Buna rağmen Ankara İli için uygun olabilecek ve olamayacak konulara ve bunlara ilişkin düzeltilmeler sözlü olarak bildirilmiş ancak uyarlanan metin üzerine aktarılamamıştır.

İçeriğe yönelik görüşler:

·        Ulusal planda yer alan hedef, strateji ve eylemler birebir korunarak cümleler Ankara iline uyacak şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Örneğin: ‘Ulusal‘ yerine ‘ilimizde‘, ‘AFAD‘ yerine ‘İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü‘, ‘Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘ yerine ‘İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü‘, ‘Kalkınma Bakanlığı‘ yerine ‘Kalkınma Ajansı‘ gibi düzeltmeler yapılmıştır.

Yine benzer şekilde ulusal planda çeşitli kurumlara verilmiş görevler temelde kabul edilmiş, ancak bu görevlerin izleme, takip ve koordinasyon sorumluluğu İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğüne verilmiştir. Örnek olarak; Eylem A.1.1.4 ("Deprem öncesi, anı ve sonrasında fay zonlarındaki yerkabuğu deformasyonları ulusal ve yerel jeodezik ağlarla sürekli olarak izlenecek ve modellenecektir") için belirlenen sorumlu kuruluş ulusal eylem planında Harita Genel Komutanlığı olarak belirlenmişken, İl Eylem Planında sorumlu kurum İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü olarak değiştirilip, buradaki ifade "... modellemelerin izleme ve takibi yapılacaktır" biçiminde yeniden düzenlenmiştir.

·        Ulusal eylem planında önerilen hedef, strateji ve eylemlerin gerçekleşmesi ve uygulanması ulusal düzeyden yerel düzeye kadar çeşitlilik göstermektedir. Ölçek farklılığının gerektirdiği ayrıntı düzeyi diğer bir ifade ile Ankara ili için tarif edilmesi gereken hususlar ayrıca tanımlanmayarak ulusal eylem planının Ankara İline uyarlanması, ulusal düzeyde yapılacak eylemlerin parçacı bir yaklaşımla ele alınmasını veya uygulamada gerçekçilikten uzaklaşılması sorununu doğuracaktır.

Örneğin Eylem A.1.1.3.‘ün ("Kabuk kırılma süreçleri ve deprem dalgalarının yayılım özellikleri konusunda araştırmalar desteklenecektir") gerçekleştirilmesi ulusal çaptaki araştırmaları ve yer kabuğu hareketlerinin bölgesel olarak incelenmesini gerektirir. Bu eylemin yerel imkan ve kaynaklarla gerçekleştirilmesine çaba harcamak ve İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü koordinasyonunda yürütülemeyecek bir işe eylem planında öncelikli yer vermek yerine il bütünün doğrudan ilgilendiren ve yapılabilme ihtimali daha yüksek olan konuların eylem planına dahil edilmesi gerekmektedir.

·        Yukarıdaki görüşe bağlı olarak, ulusal plana bağlı il eylem planının hazırlanması söz konusu olduğundan il ölçeğinde yapılabilecek eylemlerin öne çıkarılması gerekmektedir. İl ölçeğinde yapılabilecek eylemler yalnızca deprem tehlikesinin belirlenmesi odaklı olmamalıdır; aksine yerelde üzerinde çalışılması mümkün olan kentsel riskleri de kapsamalıdır.

Ancak, ulusal eylem planının da temel eksikliği olan ‘risk azaltma stratejileri‘ aynen uyarlanan il eylem planında da eksik kalmıştır. Bu bölümün detaylandırılmasına yönelik herhangi bir madde eklenmemiş, bu konuya getirilen eksiklik tespiti de göz ardı edilmiştir.

Deprem tehlikesinin ortaya çıkarılması için belirlenen 8 strateji ve 28 eylem maddesinin yanında risk azaltma için yalnızca 1 strateji ve 4 eylem maddesi belirlenmiştir. Ortaya konan bu dar kapsamlı ele alışın il ölçeğinde de aynı şekilde tekrarlanması toplantı esnasında da sözlü olarak eleştirilmiştir. Ancak bu eleştirilere karşın, risk azaltmaya yönelik eylemlerin ulusal planda yeterli düzeyde yer aldığı savunulmuştur.

·        Rehber olması hedeflenen eylem planında kentsel risklerle nasıl başa çıkılacağı, risklerin nasıl ve kimler tarafından belirleneceği, risk faktörlerinin neler olduğu, risk yönetiminde hangi tarafların yer alacağı ve kimin koordinasyonunda yürütüleceği açıkça ortaya konamamıştır.

·        Ulusal planda kentsel riskler yalnızca yapısal risklerin toplamı olarak görülmekte olup bu görüş il eylem planına da aynı şekilde uyarlanmıştır. Bu nedenle il düzeyinde risklerle başa çıkma kapasiteleri için ek görüş geliştirilememiş, bu konuya katkı konamamıştır.

Yapısal riskler tek faktör olarak görüldüğünden, afetlerin çok yönlü sonuçları göz ardı edilmiştir. Afetlerin yol açabileceği ekonomik, sosyal, fiziksel ve mekansal etkiler göz ardı edilmiş; bu alanların önemi üzerinde durulmamıştır. Kentsel risk yönetiminin öğeleri olan üretim birimleri, tehlikeli kullanımlar, komşuluk düzeyindeki riskler, ulaşım ve altyapı riskleri, tarihi ve kültürel değerler konusunda kapsamlı bir ele alış geliştirilememiştir. Ancak, konut, okul, hastane, tarihi ve kültürel yapılarla alt ve üst yapı elemanlarının envanterinin çıkarılması ve güçlendirilmesi konularına değinilmiştir. İl ölçeğinde en çok tartışılması gereken konu kentsel riskler olmasına rağmen, doğal tehlikenin belirlenmesi bölümü kadar detaylandırılmamıştır.

Saygılarımızla,

Hakan ÜNLÜ

Şube Sekreteri