Başkent Ankara`nın kalbinde yer alan Güvenpark, Cumhuriyetin erken dönem modernleşme ideallerinin hem mekânsal hem de simgesel bir yansıması olarak öne çıkmaktadır. Yaklaşık yüz yıllık bir tarihi olan ve kentin yönetim, ulaşım ve kamusal yaşam merkezlerinin kesişiminde konumlanan Güvenpark, sadece bir yeşil alan değil, aynı zamanda modern Cumhuriyet rejiminin yurttaşa duyduğu güvenin de bir temsilidir. 1994 yılında 1. derece doğal sit alanı olarak ilan edilen parkın içinde yer alan ve 2015 yılında anıt heykel olarak tescil edilen Güven Anıtı, bu simgeselliği somutlaştıran en önemli öğedir.
Bilindiği üzere, 2024 yılının Nisan-Ekim ayları arasında, Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından, Güvenpark ve çevresi özelinde bir kentsel tasarım projesi yürütülmüştür. Devam eden süreçte, parkın onaylı kentsel tasarım projesinde yer almayan bir elektronik reklam panosu, Milli Müdafaa Caddesi metro çıkışının bulunduğu noktaya konumlandırılmıştır. Kentsel tasarımın temel ilkelerinden biri olan kamusal alanın bütünselliği ve erişilebilirliği, Güvenpark`ın merkezine yerleştirilen büyük ölçekli elektronik reklam panosuyla ciddi biçimde zedelenmiştir. Ankara`nın en yoğun yaya sirkülasyonuna sahip merkezi olan Kızılay`da, metro çıkışı ile park girişinin kesişim noktasında konumlanan bu müdahale, yaya akış sürekliliğini kesintiye uğratan, görsel ve mekânsal baskı yaratan bir nesne haline gelmiştir. Özellikle yaya ölçeğine duyarsız, kamusal alanın deneyimlenmesini araçsallaştıran bu tür yapılar, hem mekânsal belleğe zarar vermekte hem de kullanıcıların alandaki yönelimlerini, davranış örüntülerini olumsuz etkilemektedir. Ayrıca, Güven Anıtı gibi yüksek simgesel değere sahip bir anıtın çevresel algısını bozan bu tür uygulamalar, kamusal alanın asli işlevi olan kolektif hafızayı taşıma ve birlikte var olma zemini olma niteliğini zayıflatmaktadır. Bu bağlamda, söz konusu pano yerleştirmesi, kamusal mekanın kamusal niteliğine değil, ticarileşmiş bir görsel tüketim alanına dönüştürülmesine hizmet etmektedir.
Ankara Büyükşehir Belediyesi, konuya dair yaptığı açıklamada "panonun yılbaşı kutlamaları kapsamında vatandaşlara duyuru yapılmasını kolaylaştırmak amacıyla yerleştirildiğini ve geçici bir uygulama olduğunu" belirtmiştir. Ancak aradan 1 yıldan fazla süre geçmesine rağmen pano hâlâ yerinde durmaktadır. Ek olarak, Ankara Büyükşehir Belediyesi`nin kamuoyuna konuya dair yaptığı bilgilendirme ile yürüttüğü süreç arasında ciddi bir çelişki bulunmaktadır.
Panonun, şehrin tarihsel ve kültürel tanıtımının yapılması, bayramlarda kutlama mesajlarının yayınlanması ve vatandaşların bilgilendirilmesi amacıyla "kamu yararı" taşıdığı gerekçesiyle Ankara Büyükşehir Belediyesi (ABB), Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına (ÇŞİDB) başvuruda bulunmuştur. Dolayısıyla geçici bir uygulama olarak lanse edilen reklam tabelasının kalıcı hale gelmesi için ABB`nin Bakanlığa başvuruda bulunduğu görülmektedir.
Bunun üzerine Ankara Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Tabiat Varlıklarını Koruma Şube Müdürlüğü bir inceleme başlatmıştır. İnceleme sonucu hazırlanan raporun akabinde Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Güvenpark Tanıtım Ekranının "mevcut yerinde kalmasında sakınca olmadığına" karar vermiştir.
Bu noktada hatırlatılması gereken birkaç husus vardır:
- Bilindiği gibi Güvenpark`a ilişkin 05.11.2020 tarih ve 235361 sayılı Bakanlık Oluru ile onaylanan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım ve Uygulama İmar Planı bulunmaktadır. Bu plan, Güvenpark`a ilişkin hazırlanan en güncel koruma amaçlı imar planıdır. Şubemiz planın iptali talebiyle dava açmış, İdare Mahkemesince planların iptali yönünde karar verilmiş, davalı tarafından istinaf başvurusunda bulunulmasının ardından Bölge İdare Mahkemesi tarafından "davanın reddi"ne karar verilmiştir. Şubemizin bu kararı temyiz etmesi üzerine dava, temyiz aşamasında olup hukuki süreç devam etmektedir. Dolayısıyla ABB tarafından yürütülen Güvenpark Kentsel Tasarım Projesi, hakkında nihai mahkeme kararı henüz verilmeyen bu plan dayanak alınarak hazırlanmıştır.
- İlgili planın Genel Hükümler 2.3 başlıklı hükmünde: "Koruma amaçlı imar planı kararları uyarınca yapılacak her tür ve ölçekteki projelendirme çalışmalarında; alanın kimliği doğrultusunda görsel bütünlük ve özgün tüm değerler Güvenpark`ı oluşturan yapısal ögelerle birlikte korunacaktır." şeklinde plan notu bulunmaktadır.
- Aynı planın Uygulama Hükümleri 3.2 başlıklı hükmünde: "Güvenpark Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamındaki bitki örtüsünü, topografik yapıyı, siluet etkisini bozabilecek hiçbir uygulama yapılamaz." şeklinde plan notu bulunmaktadır.
- Kamuoyuna yansıdığı gibi Ankara Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu, reklam panosunun "izinsiz ve mevzuata aykırı" olduğu gerekçesiyle 2863 sayılı Koruma Kanunu kapsamında suç duyurusunda bulunmuş ve işleme ilişkin Komisyondan izin alınması gerektiğini belirtmiştir.
- Bunun üzerine ABB`nin bu kararın yürütmesinin durdurulması ve akabinde iptal edilmesi talebiyle açtığı dava İdare Mahkemesinde devam etmektedir. Yani ABB, reklam panosunun kalıcı olması için Bakanlığa başvurmakla kalmamış ayrıca yapının izinsiz ve mevzuata aykırı olduğuna ilişkin kararı da dava etmiştir.
Reklam panosuna dair en güncel gelişme ÇŞİDB Ankara Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonunun 23.05.2025 tarihli ve 736 sayılı kararıdır. Kararda "can ve mal güvenliğine yönelik gerekli tüm tedbirlerin ABB tarafından alınması koşuluyla tanıtım ekranının kullanılmasında doğal sit statüsü açısından sakınca olmadığına" karar verilmiştir.
Dolayısıyla ortada cevaplanmayı bekleyen şu sorular bulunmaktadır:
1) ABB, Güvenpark kentsel tasarım projesinin kamuoyuna açık ve şeffaf bir şekilde yürüdüğünü, benzer şekilde reklam panosunun geçici bir uygulama olduğunu iddia etmiştir. Kentsel tasarım projesinde yer almayan bir tanıtım panosunun doğal sit alanına izinsiz bir şekilde konulması, geçici olduğundan bahsedilen bir uygulamanın 1 yılı aşkındır alanda bulunması ve üstelik konunun yargıya taşınarak meşruiyet ve kalıcılık kazandırılmaya çalışılması söz konusu şeffaflık ilkesi bağlamında nasıl açıklanacaktır? ABB, kentin diğer alanlarında gerçekleştirmekte olduğu veya gerçekleştirmeyi planladığı diğer plan ve projelerde kamuoyu güvenini bu tutumla mı sağlamayı hedeflemektedir?
2) ABB, yürüttüğü kentsel tasarım projesinin Güvenpark`ın özgün dokusuna uygun şekilde gerçekleşeceğini ve parkın yakın çevresinin bu özgün dokuya uygun olarak yenileceğini belirtmiştir. Yukarıda aktarılan değerlendirmeler sonucunda bu tanıtım panosunun bu amaca hizmet ettiğini söylemek mümkün müdür?
3) Aralık 2024`te Ankara Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu reklam panosunun izinsiz ve mevzuata aykırı olduğunu belirtirken, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Mayıs 2025`te herhangi bir sakınca bulunmadığını belirtmiştir. Aynı kurul yukarıda bahsedilen incelemeyi müteakip ABB`nin can ve mal güvenliğini sağlaması koşuluyla panonun mevcut yerinde bulunmasında bir sakınca görmemiştir. Aynı kurumun (veya kuruma bağlı birimlerinin) bu kadar kısa süre zarfında birbirine bu kadar zıt kararları alması nasıl mümkün olabilmiştir? Eğer panonun hiçbir sakınca yaratmayacağı ifade ediliyorsa neden can ve mal güvenliğinin sağlanması şeklinde bir şart koşulmuştur? Günün her saatinde yoğun şekilde taşıt ve yaya trafiğinin aktığı kent merkezinin kalbinde bu ölçülerde bir dijital reklam panosu yerleştirmenin hem taşıtlar hem de yayalar açısından bir güvenlik problemi yaratmayacağı kabulü hangi gerekçelerle desteklenmektedir? Kurumlar, sorumluluklarını birbirlerinin üzerine yıkarak böylesine önemli bir sit alanında yapılan müdahalede sorumluluk almaktan neden kaçınmaktadırlar?
4) Koruma alanlarındaki yapılaşma yasaklarına ilişkin hem planda hem de mevzuatlarda son derece açık hükümler bulunuyorken, bahsi geçen kurumlar Güvenpark`ın mekânsal ve algısal bütünlüğünü olumsuz etkileyen bu yapıyı neden savunmaktadırlar?
Konuya dair daha önceki açıklamalarımızda defalarca kez dile getirdiğimiz hususu bir kez daha yinelemek istiyoruz. Cumhuriyetin kuruluşunun ve Ankara`nın başkent oluşunun sembol mekânlarından biri olan Güvenpark`ın çevresi ile mekânsal bütünlüğünü zedeleyen, Güven Anıtı ile bütünleşik mekân algısını ve kent merkezinin silüetini bozan, parkın 1. derece doğal sit alanı kimliğine zarar veren, bugüne kadar yapılan müdahalelerle zaten parçalanarak küçülmüş ve çevresinden koparılmış bir yeşil alanı böylesi büyük bir hacimle adeta görünmez kılan ve planlara, mevzuatımıza aykırı işlem tesis edilerek inşa edilen bir dijital reklam panosunun derhal kaldırılması ve parkın özgün kimliğine daha fazla zarar verilmemesi gerekmektedir.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi olarak konuya ilişkin hukuki süreci başlatacağımızı ve Güvenpark`ın tarihsel, doğal, mekânsal değerlerini zedeleyen bu ve benzeri tüm uygulamalara karşı kesin sonuç alıncaya kadar mücadele edeceğimizi kamuoyuna saygıyla duyururuz.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
