PLANSIZ PROGRAMSIZ BİR KENT YÖNETİMİ ANLAYIŞININ SONUCU: ULUS`TA MEYDANA GELEN GÖÇÜĞÜN ÜSTÜ KAPATILAMAZ!
Bilindiği gibi Ulus 100. Yıl Çarşısı, Ulus tarihi kent merkezinin çekirdeğini oluşturan Ulus meydanını tanımlayan yapılardan biriydi. Cumhuriyet döneminde Çarşı`nın bulunduğu alanda cumhuriyet rejiminin mekansal tezahürlerinden olan ve günümüzdeki bağlamından tamamen farklı olan millet bahçesi bulunmaktaydı. Yine millet bahçesinin bulunduğu alanın Bulvar yönüne bakan kısmında bulunan "Karpiç Lokantası" 1932 yılından 1953 yılına kadar Ankaralılara hizmet vermişti. Lokanta yapısının ekonomik ömrünü tamamlamasının ardından aynı alana Ulus kent merkezine ticari bir canlılık kazandırmak adına 1981 yılında Ulus 100. Yıl Çarşısı kullanıma açıldı. O dönemde çeşitli eleştirilere konu olsa da uzun yıllar kent hafızasında önemli bir yer edinen, Ulus`un ticari hayatının önemli imgelerinden biri olan yapının yıkımı için 2020 yılında Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi oybirliğiyle karar aldı. 1967 yılında yapılan bir tasarım yarışmasıyla elde edilen, ekonomik ömrünü henüz tamamlamamış, 1200 kişilik çok amaçlı toplantı salonu ve sanat galerisinin yer aldığı ve Çarşı esnafının aynı zamanda bir kent kültürünü de ürettiği 100. Yıl Çarşısı, hiçbir gerekçe gösterilmeden yıkılmak istendi. ABB, önce yıkım ihalesine çıktı ancak gelen tepkiler üzerine 2022`de bir yarışma düzenleme kararı aldı. Yarışma şartnamesinde yapının özellikle yıkılmadan tasarım yapılması beklendiği açıklansa da şartnameye uygun biçimde yapıyı yıkmadan koruyan ve birincilik ödülünü kazanan proje uygulanmadı. Böylece Ankara`nın uzun yıllardır yerleşmiş olan yarışma kültürüne de çok büyük bir darbe vurulmuş oldu. ABB, bunun ardından Çarşının geleceğini popülist bir hamleyle ve kendi yıkım politikalarına meşru bir zemin oluşturma niyetiyle sadece 3 seçenekli dijital bir anket ile halka sorma kararı aldı. Söz konusu anket yapıyla ilgili yıkım kararının neden verildiği, yıkım gerekçesinin ne olduğu, yapının yıkılmadan kente kazandırılması yönünde taleplerin de bulunduğu açıklanmadan demokratik yollardan, şeffaflıktan ve güvenilirlikten uzak şekilde gerçekleşti. Yapılan anketten, en çok oyu "Ulus‘a kentsel bir meydan yapılmasını istiyorum" seçeneği alınca Çarşı‘nın yıkımına Nisan 2023‘te başlandı.
Şubemiz, Çarşı`nın yıkımının bir törenle duyurulmasının ardından 26/03/2024`te yaptığı basın açıklamasında (https://www.spo.org.tr/detay.php?sube=1&tip=3&kod=12804) konuya dair görüşlerini aktararak;
Hiçbir planlama çalışmasına dayanmadan yapılan "meydan ve otopark" projesinin kente karşı işlenmiş bir suç olduğunu,
Ulus`un koruma amaçlı imar planı çalışmaları devam ederken planla bütünleşmeyen bu yıkımın kentin hiçbir ihtiyacını karşılamayacağını,
Kent belleğinde yer edinmiş ve tarihsel bir kimlik kazanmış bir Çarşı`nın özgün dokusuyla korunarak kente yeniden kazandırılabilecekken alelacele yıkılmasının teknik ve bilimsel gerekçelere dayanmadığını,
Üzerinde yeterince düşünülmeden gerçekleştirilen bu yıkımın ardından meydan ve otopark yapılmasının doğru bir karar olmadığını,
Çarşı`nın yıkımınının 2015 yılında Gökçek döneminden bu yana gündemde olduğunu ve bu yıkım projesinin bu dönemde de devam etmesinin kent kültürüne ve katılım süreçlerine tamamen aykırı olduğunu dile getirmişti.
Nitekim, alanda 04/02/2024 tarihinde büyük bir göçük meydana gelmiş, zeminde meydana gelen bu göçüğün bir can kaybına neden olmadığı ifade edilse de konu henüz netlik kazanmamıştır. Fakat bilinen bir gerçeklik vardır ki o da uzun erimli planlama çalışmalarına dayanmayan, ulaşım etüt çalışmaları ve zemin yapısı konusunda gerekli analizlerin ne kadar sağlıklı olduğunu bilemediğimiz bu projenin, meslek odalarının uyarılarına kulak asılmadan yapıldığı gerçeğidir. Tarihi bir kent merkezinde, sit alanı değerini haiz böylesine önemli bir kent meydanında oluşturulan bu çalışma, maalesef meslek örgütlerinin ve sivil toplumun tüm uyarılarına rağmen hayata geçirilmiş ve bugün alanda göçük meydana gelmiştir. Önemli bir kamu kaynağının heba edilmesi bir yana çok daha büyük boyutta, kitlesel ölümlere sebebiyet verebilecek bir afetin eşiğinden dönülmüştür.
Yaşanan bu olay ve 2021 yılı Eylül ayında Güvenpark`taki metro inşaatı sırasındaki zemin çökmesi, özellikle Ulus ve Kızılay gibi Ankara`nın kimliğini oluşturan merkezlerde süregelen inşaat çalışmalarında çok önemli güvenlik açıklarının olduğunu, alanda çökme vb. risklerin oluşabileceğine dair yeterli analiz çalışmalarının yapılmadığını ve bu risklere yönelik yeterli tedbirlerin alınmadığını da ortaya koymuştur. Bu durum akıllara bazı sorular getirmektedir:
ABB tarafından tamamlanan projelerde bu riskler hala mevcut mudur? Kentsel tasarım projesi henüz tamamlanan Güvenpark`ta yürüyen bir yayanın, meydana gelecek bir göçükle hayatını kaybetmeyeceğinin güvencesi var mıdır?Şeffaf bir kent yönetimi yaklaşımını benimsediğini iddia eden ABB, meslek odalarının uyarılarına, önerilerine ve eleştirilerine kulak asmadan "projelerine" devam mı edecektir?
ABB, önceki dönemin devamı niteliğindeki, kente dair yeni ve nitelikli bir yaklaşım vadetmeyen batık projelerden ne zaman vazgeçecektir?
Çarşının yıkımının ardından açılışı yapılan projede el ele poz veren siyasetçiler herhangi bir sorumluluk hissetmekte midir?
ABB, bu sorulara cevap vermeyi, hatalarını kabul edip kapsamlı bir özeleştiri vermeyi mi yoksa oldubitti projelerle halkın can güvenliğini tehlikeye atmaya devam etmeyi mi tercih edecektir?
Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi olarak bu vesileyle sorularımızı tekrar yineliyor, ABB`den konuya dair bir açıklama yapmasını, kamuoyunu bilgilendirmesini ve hatalardan ders alınmasını talep ediyoruz.
Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
