Güven Anıtı`ndan Reklam Panosu`na: Güven Duygusundan Tüketim Kültürüne
1950`li yıllardan itibaren çevresinde yapılaşma yoğunluklarının artırılmasıyla birlikte Güvenpark`a yönelik tehditler başlamış, içinde ve çevresinde parka açık ve yeşil alan kimliğini kazandıran pek çok yer betonlaştırılmıştır. Parkta çok uzun süredir dolmuş ve otobüs durakları, taksi depolama alanı, büfe kulübe, reklam panoları, metro giriş çıkış ve bacaları, konteynerler, çiçekçiler gibi parkın kullanım ve kamusal değeri ile kullanılabilen alan büyüklüğünü olumsuz etkileyen birçok kentsel donatı elemanı bulunmaktadır.
Güvenpark, yıllar içinde geçirdiği bu değişim ve dönüşümün yanında farklı idarelerce yapılan birçok müdahaleyle gündeme gelmiştir. Parka yerleştirilen devasa dinozor maketlerinden (Melih Gökçek dönemi) "dome çadır" lara (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca 2024 yılı başında anıt heykelin bulunduğu alanda) kadar birçok müdahale bir doğal sit alanında pervasızca yapılmıştır. Keza yakın bir zamanda Ankara Büyükşehir Belediyesince yürütülen ve Şubemizin, eleştirilerini bir raporla (https://www.spo.org.tr/detay.php?sube=1&tip=4&kod=12972) değerlendirdiği kentsel tasarım projesi kapsamında parkın peyzajında ve yakın çevresinde değişiklikler yapılmıştır. 2024 yılı Nisan ayında başlayan Kentsel Tasarım Projesi uygulamaları ile birlikte Güvenpark tamamen siyah paravanlarla kapatılmış ve bu siyah paravanlar reklam amaçlı kullanılmıştır. Yapılan reklamlarda, eski Güvenpark fotoğrafları eşliğinde parkın özgün kimliğine uygun şekilde restore edileceği bilgisi yer almıştır. Akabinde Ekim ayında park, kamuya tekrar açılmıştır. Yayaların güvenli dolaşımını aylarca tehlikeye atarak yürütülen bu "kapsamlı" çalışma sonrasında ortaya çıkan proje, son derece yetersiz bir uygulama olarak karşımıza çıkmıştır. Çünkü;
- Değiştirilen zemin kaplamalar, Ankara`nın son yıllarda yaşadığı yoğun yağışlı mevsimlerde olumlu bir etki yaratabilecek geçirimli tabakalarla dahi düzenlenmemiş,
- Dolmuş ve taksi duraklarında aynı yoğunluk olmasa dahi alanı işgal etmeleri yaklaşımına devam edilmiş,
- Park, Saraçoğlu Mahallesi gibi yakın çevresindeki alanlardan kopuk biçimde ele alınmış,
- Park içi yaya yolları ve Atatürk bulvarı yönündeki yaya kaldırımlarının genişletilmesi ve parkın içindeki ATM`lerin kaldırılması dışında olumlu sayılabilecek bir değişikliğe rastlanmamıştır.
Tüm bunlardan sonra bu kez de Güvenpark`ta bir metro çıkışının üstüne orantısız ve uyumsuz bir görsel iletişim aracı olan adeta heyula büyüklüğünde elektronik bir reklam panosu yerleştirilmiştir. Her bağlamda ve her ölçekte şaşkınlık yaratan bu reklam panosu mekanın temsil ettiği kamusal ve tarihi anlamlara bütünüyle bir tezat oluşturmaktadır.
Güvenpark, Hermann Jansen`in 1932 onay tarihli Ankara kent planında Hükümet Kartiye`sinin başlangıcı ve yeni kent merkezi Yenişehir`in girişi niteliğinde kamusal bir mekan olarak planlanmıştır. Güvenpark`ın içerisinde konumlandırılan Güven Anıtı da kurulan yeni bir ülke için verilen mücadeleleri simgelemektedir. Diğer bir ifadeyle yeni başkentin yeni hükümet merkezi Güvenpark ve Güven Anıtı ile başlamakta ve bu kamusal mekan topluma güven duygusunu temsil etmektedir.
Ancak yerleştirilen bu reklam panosu ile Güvenpark`taki koruma karşıtı katmanlara bir yenisi eklendiği görülmekte; mekanın güven duygusu aşılama misyonunun aksine tüketim kültürünün bir aracı olan açık hava reklam panolarının baskın bir peyzaj oluşturarak kamusal mekanları gölgelediği ve yerel yönetimlerin ideolojileri ve yapıları değişse de kente, kültürel varlıklara yönelik özensiz, gelişigüzel ve vasat tutumların her daim devam edeceği duygusu vermektedir.
ABB`nin reklam panosu uygulamasına yönelik Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB) bölgenin ‘1‘inci Derece Doğal Sit Alanı‘ olduğu gerekçesiyle 13.12.2024 tarihinde inceleme başlatıp 24.12.2024 tarihinde de suç duyurusunda bulunmuştur. ABB ise konu üzerine bir açıklama yapmış ve açıklamasında; " … kalıcılığı söz konusu değildir. Bu pano, yılbaşı ve yeni yıl kutlamaları kapsamında, şehir estetiğini artırmak ve vatandaşlara duyuru yapılmasını kolaylaştırmak amacıyla yerleştirilmiştir. …" ifadelerine yer vermiştir.
Tam da bu noktada idarelere bazı hatırlatmalar yapma gerekliliği bulunmaktadır:
● Meslek örgütleri yıllardır Güvenpark ve çevresinin korunmasına yönelik toplumsal ve hukuki mücadeleler yürütmüş ve halen yürütmektedir.1 Güvenpark`a yönelik hazırlanan planların iptal edildiği tarihlerde Güvenpark 1. Derece Doğal Sit Alanı ve Güven Anıtı tescilli anıt eser olmasına rağmen birçok uygulamaya (peyzaj düzenlemesi, yaya akışını engelleyen kent mobilyaları, çılgın projeler vb.) yönelik herhangi bir inceleme başlatılmadığı, planlar iptal edilmesine rağmen uygulamaların devam ettiği, hakeza Nisan 2024 itibariyle başlayan kentsel tasarım projesinin hangi koruma amaçlı imar planına dayalı olarak yürütüldüğünün belirsiz olduğu,
● Mevcut durumda uzun yıllardır alanda planlama ve uygulama süreçlerinin birbiri ile çelişkili olduğu, Güvenpark ve çevresinde var olan kronikleşmiş sorunlara yönelik bütüncül çözüm önerilerinin geliştirilmediği,
● Koruma Bölge Kurullarının Güvenpark`taki müdahalelere karşı hiçbir zaman yeterli hassasiyeti göstermediği,
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 7 Kasım 2018 tarihinde ilan edilen "Güvenpark 1. Derece Doğal Sit Alanı ve Etkileşim Geçiş Sahasına ilişkin 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı"nın iptaline yönelik açtığımız ve Ankara 7. İdare Mahkemesi`nde görülen davada; planların kamu yararına, imar ve koruma mevzuatına, planlama, tasarım ve şehircilik ilkelerine uygun olmadığı gerekçeleriyle 23.01.2020 tarihinde iptaline karar verilmiştir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 05.11.2020 tarihinde onaylanan "Ankara İli, Çankaya İlçesi, Devlet Mahallesi, Güvenpark‘a ilişkin hazırlanan 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı"nın iptaline yönelik açmış olduğumuz, 16. İdare Mahkemesi`nde görülen 2020/2332 esas sayılı davada, planların 2021/2081 sayılı karar ile iptaline karar verilmiştir.
Her iki plana yönelik istinaf aşamasında aleyhimize davanın reddine karar verilmiştir. Şubemiz, bu kararı temyize götürmüştür. Yani şu anda Güvenpark`a yönelik hazırlanan her iki koruma planı da yürürlükte olup halen temyiz aşamasında karar beklenmektedir.
● Şehrin estetiğini artırmak için Güven Anıtı`nı ve Güvenpark`ın ağaçlarını gölgelememek, mekanın kimliğini ve siluetini bozmamak gerektiği, halihazırda Güvenpark`ın özgün estetik ve kimlik değerlerine sahip olduğu,
● Bu kentin ve Güvenpark`ın kendine özgü ve biricik estetiğini geçici, bağlamsız, insan ölçeğine uygun olmayan ve yüksek riskli görüntü kirliliği oluşturacak elemanlarla bozulmaması gerektiği,
● Ankara kenti için son derece önemli, tarihsel ve mekânsal önemi haiz, doğal sit alanı niteliği taşıyan böylesine önemli bir kent meydanına Londra kent merkezi gibi yaklaşılamayacağı, her kentin kendine özgü bir tarihi, değeri ve bağlamı olduğu,
● Kalıcı olmayan bir pano ile metro çıkışlarını kullanan binlerce vatandaşın güvenliğinin tehdit edilmemesi ve yoğun elektrik tüketimine sebep olan bu gibi kamu israfı projelerinden kaçınılması gerektiği
● Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı`nın aynı alanda yürüttüğü metro inşaatının (Atatürk Kültür Merkezi-Gar-Kızılay bağlantısı) da parkın mekansal ve tarihsel anlamına zarar verdiği, Eylül 2021`de bu metro inşaatı sebebiyle 15 metre genişliğinde bir göçük meydana geldiği, gerekli ulaşım etütlerinin yapılmaması sebebiyle bu ve benzer risklerin halen devam ettiği, dolayısıyla bir soruşturma başlatılacaksa bunun, ABB ile sınırlı kalmaması gerektiği açıktır.
Büyükşehir belediyesi her ne kadar reklam panosunun yılbaşına özel geçici bir uygulama olduğunu iddia etse de pano 03/01/2025 tarihi itibariyle halen yerinde durmaktadır ve orada ne kadar kalacağına dair bir belirsizlik söz konusudur. Bu belirsizlik bir an önce giderilmelidir. Ankara`nın tarihsel bir sembolü niteliğinde olan Güven Anıtı boyutundaki ve Anıt ile yarışan bu reklam panosu bir an önce kaldırılmalıdır.
Estetik kaygıların giderilmesi için kentteki tüm reklam panolarının oluşturduğu görsel kirliliğin ve karmaşanın önlenmesine yönelik müdahalelerin önceliklendirilmesi gerektiği açıktır. Başkentin merkezinde ve tüm ana akslarında açıkhava reklam panolarının, kentin sahip olduğu değerleri ve siluetinin algılanmasını güçleştiren uygulamaların şehrin estetiğini artırdığı fikrine tamamen karşı olduğumuzu belirterek Başkentin mirası Güvenpark`ı, yaşam alanlarımızı, doğal, tarihi ve kültürel değerlerimizi koruyacağımızı; bilimin ve planlama ilke esasları ışığında, kamu yararı adına mücadelemizi sürdüreceğimizi kamuoyuna saygıyla duyururuz.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
