SUNUŞ
Planlama meslek alanı ile ilgili yasal düzenlemelerin, eğitim alanındaki sorunların, yöntemsel
ve kavramsal arayışların tartışılması planlamanın giderek araçsallaştırıldığı günümüz
koşullarında büyük önem taşımaktadır. TMMOB Şehir Plancıları Odası`nın yarım
asırlık mücadele birikimini geride bıraktığı ve Dünya Şehircilik Günü`nün 80. Yılında
düzenlenmiş olan Dünya Şehircilik Günü 43. Kolokyumu bu başlıkların tartışılmasını
amaçlayarak Planlama, Kavramlar ve Arayışlar ana teması ile Kasım 2019`da TED Üniversitesi
ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir.
Altı farklı alt tema etrafında şekillenen Dünya Şehircilik Günü 43. Kolokyumu; planlamada
kurumsallaşma arayışları, dil arayışları, yeni kavramlar, yöntem arayışları, aktörler ve
paydaşlar ve karar alma süreçleri konularında bildirileri kabul etmiştir. Elinizde bulunan
kitap, bilim kurulunca kabul edilerek kolokyumda sunulan bildirilerin yayın kurulu tarafından
değerlendirilmesi sonucunda seçilen 11 bildiriden oluşmaktadır. Kitap, özellikle
planlamada yeni kavramlar, yöntem arayışları ve güncel uygulamalar alanında literatüre
katkı sunacak nitelikteki bildirilerden oluşmaktadır.
Günümüzün hızlı değişen, belirsizleşen ve karmaşıklaşan yapısı karşısında planlamanın
bu dönüşüme nasıl entegre olması ve oluşan sorunları çözmeye yönelik nasıl bir katkı
sunması gerektiği oldukça tartışılmaktadır. Kitap içerisinde bu konuyu planlamada yeni
kavramlar çerçevesinde inceleyen 6 bildiri bulunmaktadır. Kitabın ilk bildirisinde Zeynep
Deniz Yaman Galantini "dayanıklılık" kavramını bu çerçevede tartışarak dayanıklı kent
planlama sürecinin günümüz koşullarında oluşan belirsizlikler ve tehditler ile başa çıkabilme
olasılığını tartışmaktadır. Bir diğer çok tartışılan alan olan planlamada katılım ise
"taktiksel şehircilik" kavramı etrafında Büşra Begen ile Sezen Türkoğlu ve Fatih Terzi`nin
bildirilerinde tartışılmaktadır. Bu bağlamda, bu kavram çerçevesinde kullanıcı tasarımlarının
planlamada katılım sürecinin önemli bir parçası olması ve kentsel sorunlara aşağıdan
yukarıya yerel çözümler sunması yönleriyle incelenmiştir. Tuğçe Şanlı ve Şule Demirel
ise bildirilerinde planlama literatüründeki değişen koşullara uyum sağlayan, esnek, ken6
diliğinden organize olabilen kentsel gelişmeyi öneren yaklaşımları, temelde bu yaklaşım
ile paralellik taşıyan gecekondu olgusu ve günümüzde gecekondu alanlarına yönelik
başat müdahale olarak kentsel dönüşüm uygulamaları üzerinden incelemişlerdir. Tuğçe
Gürleyen`in bildirisi ise kent sosyolojisi literatüründe kavramsal arayışlara katkı sunan bir
çalışma olma niteliği ile yeni kent yoksulluğunun bir çözümlemesini içermektedir. Nitel
bir araştırma yöntemi olan "fenomenografi"yi kent planlama alanına uyarlayan Berk Kesim
ise çalışmasında kent yazınında kullanılan kavramların devingenliği üzerinden kavram
tasarımı yöntemi ile kavramsallaştırmayı bilimsel yönteme dönüştürmeyi planlama
alanı içerisinde tartışmaktadır.
Kitap içerisinde planlamada yöntem arayışlarına katkı sunacak nitelikteki dört bildiriden
Damla Yeşilbağ ve Can Gölgelioğlu ile Sezen Savran`ın bildirileri planlamada eğitim ve
bilgi üretim yöntemlerini tartışmaya yönelik iken dijital verilerin planlama alanında kullanılabilirliğine
yönelik yöntemsel arayışlar Ege İmren ve Mete Korhan Özkök bildirilerinde
tartışılmaktadır. Kültürel varlıklar ve koruma açısından öğrenme yöntemlerini teori odaklı
çerçevenin dışında bir yöntem denemesi ile tartışan Yeşilbağ ve Gölgelioğlu bildirilerinde
"deneyim" üzerinden öğrencilerin farkındalık oluşturarak kültürel varlık ile mekansal
planlama arasındaki bağın sağlanmasını önermektedir. Savran ise Lefebvre`nin ritm-analitik
projesinin yöntem olarak benimsendiği atölye deneyimi ile atölye katılımcılarının
mekana dair farkındalık ve aidiyet algılarındaki değişimler üzerinden planlamada bilgi
üretimi açısından yöntemsel bir katkı sunmaktadır. Şehircilik alanında klasik veri toplama
yöntemleri dışında konum tabanlı sosyal paylaşım ağlarının sunduğu veriler ile kentsel
mekan kullanımlarının analiz edilerek planların hazırlık sürecinde kullanılması günümüzde
yeni bir yöntem olarak benimsenmektedir. Özkök çalışmasında sosyal medya ve çevrimiçi
platformlardan elde ettiği veriler ile kullanım örüntü yoğunluklarını analiz ederken,
İmren ise klasik yöntemler ile konum tabanlı sosyal ağların sunduğu veriler arasında bir
karşılaştırma sunmaktadır.
Metropoliten kentlerin nüfus artışına bağlı olarak artan yeni kullanım alanı ihtiyaçlarının
kent merkezlerindeki yoğunluğun artırılması veya kent çeperlerine yayılarak doğal alanları
tehdit eder hale gelmesi karşısında alternatif bir çözüm önerisi olarak yer altı kullanımının
etkin hale getirilmesini tartışan kitabın son bildirisi planlama uygulamalarına yönelik
güncel bir yaklaşım sunmaktadır. H. Betül Mannasoğlu ve Gülden Demet Oruç çalışmalarında
İstanbul`daki yer altı kullanımı ile ilgili mevcut durum analizi yaparak yer altı
kullanımlarının kent planlama politikaları kapsamında değerlendirilmesini tartışmaktadır.
Planlamada yeni kavramların tartışılması, yöntem arayışları ve güncel uygulamalara yönelik
yeni araştırmalar ile literatüre katkı sağlamayı amaçlayan bu tematik kitabın, üyelerimize,
araştırmacılara ve konu ile ilgilenen herkese kaynaklık etmesini dileriz.
Dilek Karabulut
TMMOB Şehir Plancıları Odası
8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 43. Kolokyum`u Yayın Kurulu Adına
İÇİNDEKİLER
Belirsizliklere Karşı Kurumsal Dayanıklılık ve Beş Bileşenli Kent Planlama Süreci...........9
Dr. Zeynep Deniz Yaman Galantini
Yeni Kentsel Yoksulluk Olgusu ve Kavramsal İçerimleri: İleri Marjinallik, Mekânsal
Damgalama ve Yalıtılmış Bölgeler Kıskacında Kuştepe ve Küçük Armutlu Örnekleri.....31
Tuğçe Gürleyen
Planlamada Yeni Bir Kavram-Taktik Şehircilik.................................................................63
Büşra Begen
Taktiksel Şehircilik Uygulamalarının Kentsel Planlama ve Tasarım Süreçlerine Olası
Etkileri: İstanbul..............................................................................................................75
Sezen Türkoğlu, Fatih Terzi
Kentsel Dönüşümde Planlama Örüntüleri ve Yerel Paydaşların Etkileri: İzmir Örneği..101
Dr. Öğr. Üyesi Tuğçe Şanlı, Şule Demirel
Fenomenografi: Planlamada Kavramsal Arayışlar İçin Bir Yöntem...............................125
Berk Kesim
Planlama Eğitiminde Kültürel Varlıklara Yönelik Bilincin Arttırılmasında Yöntem Arayışları:
Ankara Ulus Örneği..................................................................................................149
Araş. Gör. Damla Yeşilbağ, Öğr. Gör. Can Gölgelioğlu
Planlamada Yeni Yöntemsel Arayışlar için bir Katkı: Ankara-Ulus Örneğinde Kentsel
Ritimler.........................................................................................................................171
Dr. Sezen Savran
Planlamada Yöntem Aracı Olarak; Konum Tabanlı Sosyal Paylaşım Ağları...................191
Ege İmren
Veri Şehri: Sosyal Medya Platformlarından Elde Edilen Verilerin Planlama Alanında
Kullanılabilirliğine Yönelik Bir İnceleme.......................................................................209
Arş. Gör. Mete Korhan ÖZKÖK
İstanbul`da Alternatif Mekan Olarak Yer Altı Alanları ve Kullanıcı Değerlendirmeleri:
Yenikapı - Hacıosman Metro Hattı................................................................................225
H. Betül Mannasoğlu, Dr. Öğr. Üyesi Gülden Demet Oruç
