BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler
Amaç
Madde 1- Bu Kanun, ülke genelindeki tüm kırsal ve kentsel alanlarda yerleşme ve yapılaşmanın; bilim, teknik, sanat ve sağlık kuralları ile yöresel koşullara uygun, doğal, tarihi ve kültürel çevreyi korumayı, yaşatmayı ve geliştirmeyi temel alan, sürdürülebilir gelişme ilkesi ile uyumlu, sektörler arası uyumu sağlamaya yönelik önlemleri alan, afetlere karşı duyarlı, güvenli ve yaşam kalitesini artırıcı oluşumunu, kullanımını ve bu süreçlerle ilgili denetimi sağlamak, bunlarla ilgili politika, ilke ve esasları belirlemek amacıyla düzenlenmiştir.

Kapsam

Madde 2- Bu Kanun, ülke genelindeki tüm kırsal ve kentsel alanlarda yapılan ve yapılacak her tür ve ölçekteki haritalar, planlar, projeler ve etütler ile resmi ve özel mevcut ve yapılacak tüm yapıların; Kanunun amacına uygun inşasına, tadilatına, ilave ve güçlendirilmesine ilişkin projelendirilmesi ve gerçekleştirilmesine yönelik süreç, örgütlenme ve uygulama araçlarını, katılım, yapım, kullanım ve denetim kurallarını ve esaslarını kapsar.

Genel Esaslar

Madde 3- Bu Kanunun uygulanmasında; planlama ve yapılaşmada, toplumsal adalet, toplum ve kamu yararının üstünlüğü, fert, toplum ve çevre sağlığı ile güvenliğinin korunması, sağlıklı ve güvenli yaşam çevrelerinin oluşturulması, yaşayanların haklarına saygılı ve karar süreçlerine katan, afete duyarlı, doğal, tarihi ve kültürel değerleri koruyan, yaşatan ve geliştiren, kaynaklarla dengeli kentsel ve kırsal gelişmeyi sağlamaya yönelik plan hiyerarşisinin kurulması, sosyal ve teknik altyapının ve yaşanabilir çevrenin oluşturulması ile kurumlar ve disiplinler arası eşgüdümün sağlanması esastır.

Herhangi bir alan, şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına, her tür ve ölçekteki plan kararlarına, imar programına, bulunduğu bölgenin sosyal, kültürel ekonomik, coğrafik ve jeolojik koşullarına ve ilgili mevzuatlara aykırı kullanılamaz ve kullandırılamaz.

Fiziksel çevrenin engelliler için ulaşılabilir ve yaşanılabilir kılınması için, imar planları ile kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda ilgili standartlara uyulması, mevcut alan ve yapılarda gerekli önlemlerin alınması zorunludur.

Eşgüdüm, Uygulama ve İstisnalar

Madde 4- 2863/3386 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 383/444 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 3621/3830 sayılı Kıyı Kanunu, 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu, 6831 sayılı Orman Kanunu, 3202 sayılı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Teşkilatı Hakkında Kanun, 4342/4368 sayılı Mera Kanunu, 2920 sayılı Sivil Havacılık Kanunu, 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ile diğer özel kanunlar kapsamında kalan alanlarda planlama ve yapılaşma konularında; anılan kanunlardaki doğal, kültürel, tarihi, ekolojik ve tarımsal amaçlı korumaya ve afete karşı dayanıklı yapılaşmaya ilişkin ilke ve esaslar çerçevesinde, ilgili kurum, kuruluş ve kurulların görüşleri doğrultusunda, bu Kanun hükümleri uygulanır.

388 sayılı Güneydoğu Anadolu Projesi Kalkınma İdaresi Teşkilatının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu, 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine Dair Kanun, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu, 1164 sayılı Arsa Ofisi Kanunu, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 3030 sayılı Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun, 775 sayılı Gecekondu Kanunu, 442/3367 sayılı Köy Kanunu, 3213 sayılı Maden Kanunu ve birinci fıkrada sayılmayan diğer özel kanunlarla belirlenmiş ve belirlenecek alanlarda anılan kanunların bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri ile hüküm bulunmayan hallerde bu Kanun hükümleri uygulanır.

Türk Silahlı Kuvvetlerince Milli Savunma Bakanlığına tahsisli veya tahsissiz olarak kullanılan araziler ile harekat açısından gelecekte kullanılmak üzere elde boş bulundurulan araziler ve 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu kapsamında kalan yerler ile Askeri Hava Alanları Mania Planları kapsamında kalan yerlerde bu Kanun hükümlerinin nasıl uygulanacağı Milli Savunma Bakanlığı ve Bakanlıkça müştereken belirlenir.

Bu kanunla belirlenen her ölçekteki plan onama, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin verme yetkisine sahip idareler dışında, diğer kanunlarla yetki ve görev verilen Bakanlık, Kurum ve Kuruluşların yetkileri bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sona erer.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra yürürlüğe girecek kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz. Yeni tür ve ölçekte plan tanımlanamaz.

Bakanlıklar ve diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarının kuruluş kanunlarında yer alan, bu kanunun plan onama yetkileri ile uygulamaya ilişkin hükümlerine aykırı hükümler uygulanmaz, bu kanunun uygulanmasını değiştirecek yeni hüküm ihdas edilemez.

Tanımlar

Madde 5- Bu Kanunda kullanılan bazı terimler aşağıda tanımlanmıştır:

Bakanlık: Bayındırlık ve İskan Bakanlığını,

İlgili İdare: Belediye sınırları içinde belediye, belediye sınırları dışında valiliktir.

Belediye Grubu: Nüfusları, ekonomik, sosyal, kültürel, doğal ve yerel özellikleri ve gelişme potansiyellerine göre belediyelerin, planlama ve yapılanma esasları ve istihdam edecekleri teknik elemanlar konusunda özelliklerine göre belirlenen gruptur.

İmar Mevzuatı: Bu Kanun ve bu kanun uyarınca çıkarılan yönetmelikler ile kullanılan malzemelere ilişkin olanlar da dahil, yerleşme ve yapılaşmaya yönelik, uygulamaları belirleyen tüm kanun, tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge, Türk standartları, kabul edilmiş uluslararası standartlar ve sözleşmeler, teknik şartnameler, her ölçekte planlar, plan notları, kurul kararları, bilimsel, teknik ve etik kuralları,

Yer seçimi: Ülkenin uluslararası ortamlarda rekabet edebilir yapıya kavuşturularak gelişmesini sağlamak amacıyla; sanayi, turizm, ulaşım, toplu konut, tarım, enerji ve çevre yatırımları, finans ve ticaret merkezleri gibi özel öneme sahip kullanımlar ile enerji, bilişim, iletişim gibi ileri teknoloji gerektiren kullanımlara yönelik bölge ve alanlarla ilgili yer seçimi; sürdürülebilir ve sağlıklı kentleşmeyi yönlendirmek için varsa ülke fiziki planına, gelişme ve kalkınma politikalarına, ekonomik, sosyal, doğal, kültürel, bilimsel ve afet verilerine ve çevresel etki değerlendirme verilerine uygun ve onlarla bütünleşecek biçimde, Bakanlık eşgüdümünde, ilgili Bakanlıklar ve kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden oluşan Yer seçimi Komisyonunca gerçekleştirilen işlemdir.

Mekansal Strateji Planı: Genel ve uzun dönemli ilke ve hedefler ile mekansal ana yönlendirme kararlarını belirleyen Ülke Fiziki Planı, Bölge Planı ve Alt Bölge Planıdır.

Ülke Fiziki Planı: Ülke bütününde sosyo-ekonomik yapının düzenlenerek yönlendirilmesi, verimliliğin yükseltilmesi, dengeli büyümenin sağlanması, tarihsel, kültürel ve çevresel değerlerin korunmasına ilişkin mekansal stratejileri belirleyen, kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve sivil toplum organizasyonları arasında iletişimi kuran, kalkınma planları ile uyumlu ve dinamik yıllık programlara sahip kapsamlı rapor ve eklerinden oluşan belgedir.

Bölge Planı: Kalkınma planları ve yıllık programlarla biçimlenerek, planlama amaç ve ihtiyaçlarına göre varsa ülke fiziki planında belirlenecek bölgelerde, doğal, beşeri, sosyal, kültürel ve ekonomik kaynak, olanak ve potansiyeli değerlendirmek üzere yapılan çalışmalar ile, ekonomik, sosyal, kültürel, sektörel ve fiziksel faaliyetlerin korunması, kullanılması, sınırlandırılması ve gelişimi ile bu faaliyetlerin bölge içinde dağılımına ve afet tehlike ve risklerini en aza indirmeye yönelik hedef ve ilke kararlarından oluşan, yer seçimi kriterlerine uygun, alt ölçekli planlara veri teşkil edecek politikaları oluşturan, 1/50.000 ve üstü ölçekte hazırlanan, açıklama raporu ile bir bütün olan plandır.

Alt Bölge Planı: Mekansal ve işlevsel bütünlük arz eden bir veya birden fazla il sınırları bütününde veya bir kısmında, varsa ülke fiziki planı ve bölge planlarına uygun olarak, demografik, kültürel, ekonomik, sosyal, fiziksel araştırmaların ve verilerin değerlendirilmesi ile hazırlanan, korunacak tabiat ve kültür varlıkları, su havzaları, ormanlar, tarımsal alanlar ve benzeri doğal kaynak ve varlıklar, afete maruz ve afet riskli yerleşme ve alanlar, temel altyapı, enerji, sanayi, ticaret, turizm merkezleri, ulaşım merkez ve eksenleri ile ana ulaşım ve altyapı kararlarını içeren, makro ölçekte nüfus dağılımı ve yoğunluğunu veren, yerleşme gelişme yönünü gösteren, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi ana kullanımı kararlarını yürürlükteki tüm mevzuat hükümleri doğrultusunda belirleyen, sektörler arasında koruma kullanma dengesi sağlayan, idareler ve disiplinler arası eşgüdüm esaslarını içeren, yer seçimi kriterlerine uygun, alt ölçekli planları yönlendiren, 1/50.000 ve/veya 1/25.000 ölçekte hazırlanan, açıklama raporları ve plan notları ile bir bütün olan plandır.

İmar Planı: Varsa bölge ve alt bölge planı kararlarına uygun biçimde, yöre halkının sosyal ve kültürel gereksinimlerini karşılamayı, doğal, kültürel ve tarihi mirası korumayı, sağlıklı ve güvenli bir çevre ve afete karşı dayanıklı ve sağlıklı yapılaşma oluşturmayı, enerji verimliliğini ve yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen ve bu amaçla yerleşmenin ekonomik, demografik, sosyal, kültürel, tarihsel, fiziksel özelliklerine ilişkin araştırmalara ve verilere dayalı olarak hazırlanan, kentsel yerleşme ve gelişme eğilimlerini alternatif çözümler oluşturmak suretiyle belirleyen, arazi kullanımı, koruma, kısıtlama kararları ve uygulama ilkelerini içeren pafta, rapor ve notlardan oluşan belgedir. İmar planı, nazım imar planı ve uygulama imar planı olmak üzere iki aşamadan oluşur.

Nazım İmar Planı: Onaylı halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durum, jeolojik ve hidrojeolojik bilgiler ve afet verileri işlenmiş olarak, doğal, kültürel ve tarihi mirasın korunması, afete karşı dayanıklı ve sağlıklı yapılaşma oluşturma, enerji verimliliğini artırma ilkeleri gözetilerek, varsa bölge ve alt bölge planlarına uygun biçimde hazırlanan, arazi parçalarının genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları içeren, yer seçimi kriterlerine uygun, uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olan ve zaman ve mekan etaplarını belirleyen, 1/5.000 ölçekte hazırlanan, plan notları ve detaylı açıklama raporu ile bir bütün olan plandır.

Uygulama İmar Planı: Onaylı halihazır haritalar üzerine, kadastral durum, jeolojik bilgiler ve afet verileri işlenmiş olarak nazım imar planı kararlarına uygun biçimde, doğal, kültürel ve tarihi mirasın korunması, afete karşı dayanıklı ve sağlıklı yapılaşma oluşturma, enerji verimliliğini artırma ilkeleri gözetilerek hazırlanan, arsa ve arazi düzenleme sınırlarını, uygulama için gerekli imar programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve esaslarını, çeşitli bölgelerin yapı adalarını, parselleri, bunların kullanma kararlarını, yoğunluk, alan büyüklüğü ve ölçülerini, düzenini, yaya ve trafik yollarını, yolların eğimlerini, köprüleri, geçitleri, meydanları, umumi hizmet alanlarını, kamu hizmet alanlarını, peyzaj alanlarını ve yapılaşmaya ilişkin, taban alanı katsayısı, kat alanı katsayısı, yükseklik, yaklaşma mesafeleri, ön ve arka cephe hatları gibi tüm bilgileri ayrıntıları ile gösteren raporuyla bir bütün olan plandır.

Kırsal Yerleşme Planı: Ekonomik hayatın, peyzajın, doğal koşulların ve geleneksel değerlerin tarım ve hayvancılık üzerine kurulu olduğu köy yerleşik alanı ve civarını da kapsayan kırsal alanlarda yaşayanların ekonomik, barınma, dinlenme ve eğlenme faaliyetlerini geliştirmeye yönelik olarak tarım, hayvancılık, ekonomik, sosyal, kültürel ve doğal değerlerin sürdürülebilir biçimde korunması ve geliştirilmesi, afete karşı dayanıklı ve sağlıklı yapılaşma oluşturulması amacı ile hazırlanan, sosyal ve teknik alt yapı ihtiyaçları kırsal yaşam biçimine göre belirlenen planlardır.

İmar Programı: İmar planının uygulanmasını sağlayacak yönetsel, mali öneri ve önlemleri de içeren, süreç ve yöntemleri belirleyen, imar planı ile birlikte onaylanan program ile bu programa dayalı olarak hazırlanan 5 yıllık uygulama programlarından oluşan düzenlemedir.

Yerleşme Alanı: İmar planı sınırları içindeki yerleşik ve gelişme alanlarının tümüdür.

Umumi Hizmet Alanları: Meydan, yol, park, yeşil alan, mezarlık, çocuk bahçesi, otopark, açık pazar yeri, hal, mezbaha, toplu taşım istasyonu, terminal, spor ve oyun alanı gibi alanlar ile kültür, sağlık, eğitim, güvenlik amaçlı yapı ve tesislerle dini tesislere ayrılan kamu ortak kullanımına yönelik alanlardır.

Parselasyon Planı: Mevzuata, uygulama imar planı ve plan notlarına uygun yapılaşmaya temel oluşturmak ve kamu hizmet ve tesis alanları da dahil tüm kullanımların, kesin parselasyon durumunu gösteren ve tapuya tescil işlemlerinde esas alınan umumi hizmet alanlarının kamu eline geçişini de sağlamak amacıyla hazırlanan, arazi ve arsa düzenleme işlemini de gösteren, ülke koordinat sistemine dayalı, dağıtım cetveli ve bu cetvele ilişkin açıklama raporu ile bir bütün olan belgelerdir.

Halihazır Harita: Yersel veya fotogrametrik yöntemle günün gelişmiş teknolojisinden de yararlanılarak, çizgisel veya sayısal olarak yapılan, ülke koordinat sistemine dayalı, topografik nitelikli, fiziksel yapıyı ve mevcut kullanım şekillerini ve kadastro bilgilerini de gösteren, ekleriyle bir bütün olan haritalardır

Jeolojik Harita: Onaylı halihazır haritalar üzerinde arazinin jeolojik yapısı ve litolojik, hidrojeolojik koşulları ve özellikleri açısından yerleşime uygunluğunu irdeleyen, afet haritalarının hazırlanmasına veri oluşturan, açıklama raporu ile bir bütün olan haritadır.

Afet Haritası: Jeolojik haritalar ve jeolojik-jeoteknik etüt raporları da kullanılarak deprem, yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ, tasman gibi doğal ve teknolojik afetlere maruz, afete uğramış yada afet etkisine açık alanlara ait harita bilgilerinin onaylı halihazır haritalar üzerine bütünleştirilerek işlenmesi ile elde edilen ve raporu ile bir bütün oluşturan, planlama alanında oluşabilecek tüm afet risklerini ortaya koyan ve afet zararlarının azaltılmasına yönelik alan kullanım karar önerilerini de içeren planlamaya esas teşkil eden haritadır.

Zemin/Kaya Etüdü: Ruhsata esas statik projelerin hazırlanmasından önce imar planına esas oluşturan afet haritası verileri dikkate alınarak, yerinde ve/veya laboratuarda yapılacak zemin/kaya mekaniği deneyleri ile olası bir deprem anında zemine gelecek dinamik yüklere karşı zeminin davranışının ve zemin-temel-yapı etkileşiminin belirlenmesine esas teşkil eden araştırmaları ve zemin mekaniği, zemin dinamiği ve zemin emniyet gerilmesi hesaplarını ve karşılaşılması muhtemel sorunlar ve çözüm önerilerini de kapsayan etüttür.

İmar Adası: İmar planında belirli kullanımlar için ayrılan, çevresi yol yada dere, göl, kanal, gibi eşiklerle sınırlı alandır.

İmar Parseli: İmar adaları içerisindeki kadastro parsellerinin Kanun, imar planı ve yönetmelik esaslarına göre düzenlenmiş şeklidir.

Yapı: Karada ve suda, kalıcı veya geçici, zemine doğrudan veya dolaylı olarak bağlı, resmi veya özel bina ve benzerleri ile yol, köprü, tünel, hava meydanı, baraj, dolgu, iskele, liman, kule, istinat, ihata ve bahçe duvarları, su, kanalizasyon, gaz, elektrik, telekomünikasyon santral ve istasyonları, iletim ve dağıtım hatları vb. enerji ve haberleşme alt yapı tesis ve tesisatları ile bunların eklerini ve bütün bunların yer üstü ve yer altında yapılacak her türlü inşaat, tesisat, santral, imalat, montaj, değiştirme, sondaj, güçlendirme ve esaslı onarımını kapsayan, yapım işlerini içine alan, sabit veya hareketli tesislerdir.

Bina: İçinde yaşamak veya çeşitli eylem ve işlevleri gerçekleştirmek üzere inşa edilen yapıdır.

Basit Tamir ve Onarım: Yapılarda derz, iç ve dış sıva, boya, badana, oluk dere, doğrama, döşeme ve tavan kaplamaları, elektrik ve sıhhi tesisat tamirleri ile çatı onarımı ve kiremit aktarılması işlemleridir.

Esaslı Onarım: Yapılarda taşıyıcı unsuru etkileyen ve/veya inşaat alanını ve ruhsat eki projelerini değiştiren işlemlerdir.

Yapı Sahibi: Yapı üzerinde mülkiyet hakkına sahip olan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Yapım Süresi: Yapı sahibinin, yapı ruhsatını aldığı tarih ile yapı kullanma iznini aldığı tarih arasındaki süredir.

Yapı Denetim Hizmeti: yapıya ilişkin, zemin ve temel etüt raporlarının, yapı aplikasyon projesinin, mimari, statik, mekanik, elektrik tesisat, çevre, peyzaj vb. projeleri ile bunlara ait detay, hesap, metraj ve keşiflerinin, yapı eleman ve malzemelerinin, tüm yapım işlerinin, kanunlara, yönetmeliklere, imar planına, standartlara, Bakanlıkça belirlenen teknik esaslara uygun olup olmadığının incelemesine, uygun olanlar hakkında yapı kullanma izin belgesi verilmesine esas rapor düzenlenmesine ilişkin hizmettir.

Yapı Denetim Hizmet Süresi: Yapı sahibi ile yapı denetim kuruluşu arasında imzalanan yapı denetim hizmet sözleşmesi tarihi ile bu sözleşmede belirtilen ve yapı ruhsatına işlenen iş bitirme tutanağının düzenlendiği tarih arasında geçen süredir.

Yapı İnşaat Alanı: Binalarda ışıklıklar hariç, bodrum kat, asma kat ve çatı arasında yer alan mekanlar ve ortak alanlar dahil yapının inşa edilen tüm katlarının alanıdır.

Taban Alanı Kat Sayısı: Parselde yer alan yapıların, yapı yaklaşma mesafeleri içinde kalmak koşuluyla, zemin ve/veya bodrum katlar esas alınarak, taban alanının imar parseli alanına oranıdır.

Kat Alanı Kat Sayısı: Açık çıkmalar, iç yüksekliği 1.80 metreyi aşmayan yalnızca tesisatın geçirildiği tesisat galerileri ve katları, ticari amacı olmayan ve yapının kendi ihtiyacı için, otopark olarak kullanılan bölüm ve katlar, yangın merdivenleri, asansörler, kalorifer dairesi, kömürlük, sığınak, su deposu, hidrofor, çöp deposu, öğütme, arıtma bölümleri hariç olmak üzere yapının bütün konut, işyeri, eğlenme ve dinlenme yerleri gibi bu amaçla kullanmak üzere ayrılmış bölümler ile bunlara hizmet veren depo ve benzeri alanlardan oluşan kullanılabilir katlardaki alanları toplamının parsel alanına oranından elde edilen sayıdır. Katlar alanı; bodrum kat, asma kat, çekme ve çatı katı ile kapalı çıkmalar dahil kullanılabilen bütün katların ışıklıklar çıktıktan sonraki alanları toplamıdır.

Yapı Yaklaşık Maliyet Bedeli: Binalarda, Bakanlıkça her yıl yayımlanan mimarlık ve mühendislik hizmet bedellerinin hesabına esas yapı yaklaşık birim maliyetlerine ilişkin ilgili mevzuatta belirtilen birim maliyet ile yapı inşaat alanının çarpımından elde edilen bedel ve yapı ile ilgili betonarme, iksa, fore ve çakma kazık, istinat duvarı ve yapı malzemeleri ve benzeri gibi özellikli imalatların keşif toplam bedelini, binalarda yapılacak değiştirme, güçlendirme ve esaslı onarım işlerinin ve bina dışında kalan yapılarda ise yapının keşif bedelidir.

Taşıyıcı Sistem: Yapıların; inşaat mühendisinin görev alanında bulunan, mimari projesine uygun, temel, betonarme, ahşap, çelik karkas, duvar, döşeme ve çatı gibi yük taşıyan ve aktaran bölümleri ve istinat yapılarıdır.

Yapı Hasarı: Kullanım hatasından doğan ve doğal afet ve benzeri etkiler nedeni ile ilgili yönetmelikte öngörülen hasarlar hariç, projelerinin ve yapının fen ve sanat kurallarına aykırı, eksik, hatalı ve kusurlu yapılması veya yanlış malzeme seçimi nedeniyle yapıda meydana gelen ve yapının kullanımını engelleyen veya yapıda değer kaybı oluşturan veya proje ve yapım hatası nedeniyle bitişik yapılarda zarar oluşturan tazminata konu olan her türlü hasardır.

Teknik Danışman: Planlama, projelendirme, uygulama ve denetim gibi teknik işleri yürüten, idare ve diğer ilgililerle ilişkileri sağlayan; şehir plancısı, mimar ve mühendisler veya bu meslek mensuplarından oluşan kuruluşlardır.

Plan Müellifi: Plan yapma yetkisine sahip şehir plancısı unvanlı kişi veya tüzel kişilerdir.

Harita Müellifi: Halihazır harita ve parselasyon planı yapma yetkisine sahip harita ve kadastro, jeodezi ve fotogrametri mühendisi unvanlı, mesleki sorumluluk sigortası yaptırması zorunlu kişi veya tüzel kişilerdir.

Proje Müellifi: Uzmanlık konusuna uygun olarak, yapı ruhsatına esas her türlü etüt, yapı aplikasyon, kentsel tasarım peyzaj, yapı projeleri ile bunlara ilişkin mahal listesi ve programı, metraj ve keşif hazırlama yetkisine ve telif hakkına sahip, ilgili meslek odasına kayıtlı ve büroları bu odalarca tescillenen, mesleki sorumluluk sigortası yaptırması zorunlu mimar ve mühendisleridir.

Yapı Denetim Kuruluşu: Bakanlıktan aldığı izin belgesi ile yanı sıra jeolojik/jeoteknik ve zemin etütlerinin, yapı projelerinin ve yapımın denetimini yapan, mevcut yapıların mevzuata uygunluğunun tespiti hususu da dahil teknik denetim konusunda müşavirlik hizmeti de verebilen, Bakanlıkça kayıt altına alınan ve yapının denetim sorumluluğunu üstlenen, tümü mimar ve mühendislerin ortaklığı ile kurulan, kontrol elemanı mimar ve mühendisler ile yardımcı kontrol elemanlarının da görevlendirildiği, mali sorumluluk sigortası yaptırması zorunlu tüzel kişiliklerdir.

Denetim Sorumlusu Mimar ve Mühendis: Bakanlık tarafından kayıt altına alınmış, jeolojik/jeoteknik ve zemin etütlerinin, yapı aplikasyon, peyzaj ve yapı projelerinin ve yapımın denetimini yapan, mevcut yapıların mevzuata uygunluğunun tespiti hususu da dahil yapının, uzmanlık alanına uygun denetim sorumluluğunu alan, sicilleri üyesi olduğu meslek odasınca tutulan, mesleki sorumluluk sigortası yaptırması zorunlu, yapı denetim kuruluşu ortağı mimar ve mühendislerdir.

Kontrol Elemanları: Denetim sorumlusu mimar ve mühendislerin yönetiminde yapı denetimine katılan ve sicilleri ilgili meslek odasınca tutulan, kontrol elemanı olarak kayıt altına alınan, mesleki sorumluluk sigortası yaptırılması zorunlu, mimar ve mühendislerdir.

Yardımcı Kontrol Elemanları: Denetim sorumlusu mimar ve mühendislerin yönetiminde kontrol elemanları ile birlikte yapı denetimine katılan teknik öğretmen, yüksek tekniker, tekniker ve teknisyendir.

Yapı Müteahhidi: Ticari amaçla yada kendisi için, şahsi finans kaynaklarını kullanarak kendi imkanları ve/veya taşeron kullanarak, yapım işini üstlenen, yapının ve malzemelerinin; yürürlükteki plan ve mevzuata, bilimsel, teknik sanat ve sağlık kurallarına, standartlara ruhsat eki projelerine uygun olarak ve bünyesindeki ilgili uzmanların gözetimi ve yapı denetim kuruluşunun denetimi altında inşa edileceğini, iş güvenliği ve işçi sağlığı ilkelerine uygun davranılacağını yapı sahibine ve ilgili idareye taahhüt eden, ilgili meslek odasına kayıtlı, mali sorumluluk sigortası yaptırması zorunlu, gerçek ve tüzel kişidir.

Şantiye Şefi: Konusuna ve niteliğine göre yapım işlerini yapı müteahhidi adına yöneten, yapının ve malzemelerinin; yürürlükteki plan ve mevzuata, bilimsel, teknik, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara ruhsat eki uygulama projelerine uygun olarak, yapı denetim kuruluşunun denetimi altında inşa edileceğini iş güvenliği ve işçi sağlığı ilkelerine uygun davranılacağını, yapı sahibine yapı müteahhidine ve ilgili idareye taahhüt eden ve uygulayan, sicili üyesi olduğu meslek odasınca tutulan ve şantiye şefi olarak kayıtlanan, mesleki sorumluluk sigortası yaptırması zorunlu mimar veya mühendislerdir.

Teknik Eleman: Yapı, elektrik tesisatı, sıhhi tesisat ve ısıtma, makine, harita kadastro ve benzeri alanlarda mesleki ve teknik öğrenim veren en az lise dengi okullardan mezun olmuş elemanlardır.

Yapı Sorumluları: Bu kanun uyarınca yapılması zorunlu sigortalarını yaptıran, yapım işlerinde görev alan, yapı müteahhidi, proje müellifleri, varsa teknik danışman, şantiye şefi ve yapı denetim kuruluşu ve denetim sorumlusu mimar ve mühendisler ile kontrol ve yardımcı kontrol elemanları ve laboratuar görevlileridir.

Laboratuar: İnşaat ve yapı malzemeleri ile ilgili ham madde ve mamul madde üzerinde ilgili standartlarına veya teknik şartnamelerine göre ölçüm, muayene, kalibrasyon, test yapabilen, diğer özelliklerini tayin eden, ilgili mevzuat uyarınca akredite olmuş veya Bakanlıktan izin almış, Bakanlıkça kayıt altına alınan, sicilleri ilgili meslek odalarınca tutulan, laboratuar sorumlusu tarafından yönetilen tesistir.

Yapı Projeleri: Bir yapının, arazi ve zemin etütleri yapılmış, yapı aplikasyon, peyzaj, çevre, mimari, statik, mekanik, elektrik ve diğer tesisatları ile bunlara ilişkin mahal listesi, programı, metraj ve keşif ve her türlü detayın belirtildiği projedir.

Standart Yapı Ruhsatı: Belediye sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde inşa edilecek yapılar için Belediye veya Valiliklerce, İmar Kanunu, İmar Planı ve Yönetmelik hükümleri ile TS 8737 standardına uygun olarak, yapı sahibi, yapı müteahhidi, şantiye şefi, tüm proje müellifleri ve yapı denetim kuruluşu yetkilisinin, denetim sorumlusu mimar ve mühendislerin imzaları alınarak usulüne uygun olarak düzenlenen belgedir.

Standart Yapı Kullanma İzin Belgesi: Belediye sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde inşa edilen yapıların, tamamen bittiği takdirde, onaylı parselasyon planına ve tapu kaydına işlenen, kullanılabilmesi için, yapı ruhsatını veren belediye ve valiliklerce TS 10970 standardına uygun olarak düzenlenen, yapı sahibi, yapı müteahhidi, şantiye şefi ile yapı denetim kuruluşu yetkilisinin, denetim sorumlusu mimar ve mühendislerin ve tüm proje müelliflerinin imzaları alınarak, usulüne uygun düzenlenen belgedir.

Zarar Gören: Etüt, planlama, projelendirme ve yapımdan kaynaklanan yapı hasarı nedeni ile maddi zarara uğrayan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Sigorta Şirketleri: 7397 sayılı Sigorta Murakebe Kanununa göre kurulmuş olan şirketlerdir.

All Risk Sigortası: Yapı müteahhidi tarafından yaptırılması zorunlu olan, yapı inşaat ruhsatı ile yapı kullanma izin belgesi alınması arasındaki süre içinde meydana gelebilecek, her türlü can ve mal kaybı ve hasarını kapsayan sigortadır.

Mali Sorumluluk Sigortası: Bu Kanundan kaynaklanan görevleri nedeni ile yapı denetim kuruluşları ve yapı müteahhidi tarafından yaptırılması gereken sigortadır.

Mesleki Sorumluluk Sigortası: Yapının projelendirilmesinde görev alan tüm meslek mensubu mimar ve mühendisler, şantiye şefi, denetim sorumlusu mimar ve mühendisler, kontrol elemanı mimar ve mühendisler ile laboratuar sorumlularının yaptırmakla zorunlu oldukları, üyesi bulundukları meslek odalarınca takibi yapılacak sigortadır.

Harita ve Parselasyon Planı Denetim Komisyonu: İlgili idarelerce, yapılan veya yaptırılan halihazır haritaları ve parselasyon planlarını onaylanmadan önce mevzuat, teknik yeterlilik, toplum ve kamu yararına uygunluk açısından denetlemekle görevli olan, çalışma usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılan, Yönetmelikle belirlenen komisyondur.

Plan Denetim Komisyonu: İlgili idarelerce, yapılan veya yaptırılan imar planlarını onaylanmadan önce mevzuat, teknik yeterlilik, planların kademeli birlikteliği ilkesi, şehircilik ilke ve planlama esasları, doğal ve kültürel değerlerin ve çevrenin korunması ile toplum ve kamu yararına uygunluk açısından denetlemekle görevli olan, çalışma usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılan, Yönetmelikle belirlenen komisyondur.

Yapı Denetim Komisyonu: Yapının, projelendirme ve yapım sürecinde görev alan tüm sorumluların ve bunlara ait kuruluşların faaliyetlerini izlemek, faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek ihtilafları çözümlemek, itirazları karara bağlamak, mevzuata aykırı uygulamalar hakkında kararlar almak ve uygulanmasını sağlamakla görevli olan, çalışma usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılan, Yönetmelikle belirlenen komisyondur.

Ayrıca bu kanunla ilgili diğer tanımlar Bakanlıkça hazırlanacak yönetmeliklerde yer alır.



İKİNCİ BÖLÜM
Harita ve Planlama Esasları
Haritalar ve Planlar

Madde 6- Halihazır haritalar ile jeolojik ve afet haritalarının hazırlanmasında ve planların yapılmasında aşağıda belirtilen esaslara uyulur.

a) Halihazır haritası bulunmayan yerleşim yerlerinin halihazır haritası belediyeler veya valiliklerce yapılır veya İller Bankasına veya müellif kuruluşa ihale usulüyle yaptırılır. Bu haritalar harita ve parselasyon denetim komisyonunda görüşüldükten sonra, belediye veya valiliklerce onaylanır. Tasdikli bir nüshası onay tarihinden itibaren 1 ay içinde Bakanlığa ve ilgili kadastro müdürlüklerine gönderilir.

Planlamaya esas afet haritalarına işlenmek üzere hazırlanacak, jeolojik haritalar ile afet haritaları da ilgili idarelerce yapılır veya yaptırılır. Bakanlıkça onaylanır.

7269 sayılı Kanun kapsamında kalan ve planlama işleri Bakanlıkça yapılacak alanların halihazır haritaları ve afet haritaları Bakanlıkça yapılır veya yaptırılır ve re’sen onaylanır.

b) Halihazır haritaların ölçümlendirilmesi veya imar planlarının uygulanması ile ilgili görevlendirilenler, görevlerini yaparken 3402 sayılı Kadastro Kanununun 47/i maddesindeki yetkilere sahiptir.

c) Halihazır harita belge ve bilgilerinin etkin kullanılmasının ve güncelleştirilmesinin hızlı ve ekonomik yapılabilmesi amacıyla sayısal harita üretimini yaygınlaştırmak için gerekli önlemler ilgili idare tarafından alınır.

Bakanlık, bu önlemlerin alınmasında ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve eşgüdümü sağlar.

d) Halihazır haritası henüz yapılmamış belediyeler ve yeni kurulan belediyelerde halihazır harita yapım ve onayına ilişkin işlemler bir yıl içinde tamamlanır.

e) Belediye teşkilatı kurulan her yerleşmede; nüfus projeksiyonları dikkate alınarak, yerleşme ve gelişme alanlarını kapsayan yerlerin, imar planlarının halihazır harita onayından itibaren 1 yıl içinde yapılması veya İller Bankasına veya müellif kuruluşa ihale usulüyle yaptırılması ve onayı zorunludur.

Aksi halde, ilgili belediye imarla ilgili işlem yapamaz ve yetki kullanamaz.

İmar planları, belirlenen plan dönemi nüfusunun öngördüğü süre içinde kalmak koşuluyla en fazla 20 yıl geçerlidir.

f) Uygulama imar planı yapımından önce kentin yeraltı hatları kadastrosu ve kırmızı kot projesinin belediyelerce yapılması veya yaptırılması zorunludur.

g) Belediye sınırları içinde ve dışında, alt bölge ve imar planı kapsamında kalmayan alanlarda Bakanlıkça hazırlanan, Yönetmelik esaslarına göre uygulama yapılır.

h) Alt bölge planı ve imar planlarında, olası afet sonrasında kullanılmak üzere öncelikle kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar rezerv alan olarak belirlenir ve bu alanların gerekli altyapı hizmetlerinin ilgili idarece tamamlanması zorunludur. Bu alanlar 7269 sayılı Kanun doğrultusunda kullanılıncaya kadar kamuya açık alanlar olarak değerlendirilir.

i) Planlama alanı içinde, Özel Kanunlarla belirlenmiş alanların bulunması halinde, planı yapan veya yaptıran idare, ilgili kurum, kuruluş ve kurulların görüşlerini almak ve eşgüdüm sağlamak zorundadır.

j) Bu Kanun uyarınca yapılması ve onaylanması zorunlu harita ve planlar, uzmanlık ve çalışma konularına göre Bakanlıktan, Harita Müteahhitlik Karnesi veya Plan Yapım Yeterlilik Belgesi almış olan mühendisler ve şehir plancıları tarafından hazırlanır.

Planlama Kademeleri ve Planların Aleniyeti:

Madde 7- Planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından “Mekansal Strateji Planları”, “İmar Planları” ve “Kırsal Yerleşme Planları”ndan oluşur.

“Mekansal Strateji Planları”; Ülke Fiziki Planları, Bölge Planları ve Alt Bölge Planlarından oluşur. İmar Planları ise Nazım İmar Planları ve Uygulama İmar Planları olarak hazırlanır. Uygulama İmar Planları gerektiğinde etaplar halinde de yapılabilir.

Her plan, planlar arası kademeli birliktelik ilkesi uyarınca, yürürlükteki üst düzey planların kararlarına uymak, açıklama raporu ile bütün oluşturmak ve bir alt düzeydeki planı yönlendirmek zorundadır. Nazım imar planı onaylanmadan uygulama imar planı onaylanamaz. Uygulama imar planları nazım imar planında belirlenmiş olmak koşuluyla etaplar halinde yapılabilir ve uygulanır.

Bu Kanunda adı geçen her tür ve ölçekteki planlar alenidir. Bu aleniyeti sağlamak Bakanlığın ve ilgili idarelerin görevidir. Bakanlık veya ilgili idare, mekansal strateji planlarının, kırsal yerleşme planlarının ve imar planlarının tamamını veya bir kısmını kopyalar veya kitapçıklar halinde yada sayısal ortamda çoğaltarak tespit edilecek ücret karşılığında isteyenlere verir. Ayrıca, bu planların aleniyetini sağlamak için, medya ve elektronik haberleşmenin yanı sıra, seminerler, konferanslar, sergiler ve toplantılar gibi etkileşim araçları ile toplumu bilgilendirir.

Planlamaya İlişkin İlke ve Esaslar

Madde 8- Planlar, sürdürülebilir kalkınma ilkesine, kamunun yararına ve yerleşmenin bütününe hizmet edecek nitelikte hazırlanır.

Plan; toplumsal sorunları çözen, değişen koşulları dikkate alan ve sürekliliği olan, mevcut ve olası mekansal, kurumsal ilişkileri yansıtan, geleceğe yönelik kararlar üreten, gelecek kuşakların gereksinimlerini sağlamayı hedefleyen, sosyal, kültürel, doğal değerlerin mekanla ilişkisi kuran, alternatifler arasında en uygununu seçen, uygulamayı da içeren ve katılımı öngören araştırma ve incelemeye dayalı uzun erimli hedefi olan süreci belirleyen belgedir.

Planlar; çevre sorunların önlenmesi, enerji verimliliğinin sağlanması ve sınırlı kaynakların kullanımının en aza indirgenmesine ilişkin yöntemler geliştirir.

Planlarda; yerleşim alanı ihtiyacı, bilimsel yöntemlerle nüfus projeksiyonuna göre belirlenir. İhtiyaçtan fazla alan kullanıma açılamaz. Alternatifleri değerlendirilmesi aşamasında çevresel değerlerin taşıma kapasitesine uygun kullanım kararları alınır.

Mekansal stratejik planları, karayolu, demiryolu, denizyolu ve hava yoluna ilişkin ulaşım kararlarını bir bütün halinde değerlendirerek, bunlara ilişkin karar verir. Bu kararlar planlama kararlarından ayrı düşünülemez ve planlanamaz.

Her tür ve ölçekteki plan kendi ölçeğinin gerektirdiği ilkelere ve tekniğe göre yapılır. Farklı tür ve ölçekteki planlar büyültme ve küçültme yolu ile elde edilemez.

Planda; yerleşmenin ihtiyacı olan altyapı, eğitim, kültür, sağlık, ulaşım, spor, eğlence ve dinlence kullanımları yeterli büyüklükte ve nitelikte ayrılır.

Planlar; kamu taşımacılığına ve yaya önceliğin korunmasını amaçlar ve ulaşım niteliğini artıracak önlemler alır.

Afetlerin önlenmesi, zararlarının azaltılması için yerbilimsel analizler, jeolojik araştırmalar yapılarak, planlama kararlarına yansıtılır. Bölge ve kentte risk oluşturan alanlar, altyapı, kullanımlar, yapılar birbirleriyle ilişkileri ele alınarak risk yönetim esasları belirlenir.

Her tür ve ölçekteki plan sınırları, coğrafik, ekolojik, koruma, risk faktörleri ve mevcut kullanımlar açısından bütünlük arz eden alanları içerecek şekilde idarece belirlenir. Mülkiyeti esas alan, yerleşmelerle ulaşım bağlantısı olmayan, yer seçimi esaslarına aykırı parçacı planlar yapılmaz. Planlar, planlama birimi bulunan idarelerce yapılır veya ihale veya yarışma yolu ile elde edilir.

Planların hazırlanması sürecinde, planlanacak alan ve yakın çevresine yönelik ilgili kurum ve kuruluşlardan veriler elde edilir. Planlama çalışması ile birlikte eşzamanlı olarak stratejik çevresel değerlendirme çalışmaları tamamlanır. Planlama alanına yönelik eşik analizi, onaylı jeolojik/jeoteknik etütler, yerinde yapılan incelemeler, yeterli nitelikte ve kapsamda ekonomik, sosyal, kültürel, politik, tarihi, sektörel ve teknolojik araştırmalar yapılır ve rapora bağlanır. Planlama yapılan yerin özelliğine göre ilgili idare tarafından yerinde toplantılar düzenlenir. Alternatif alan ve kararlardan en uygun olanı seçilir. Plan eki raporda, elde edilen bütün veriler, değerlendirmeler ve alternatifler, kurumsal yapı, uygulama araçları ve finansman modeline ilişkin karar ve öneriler yer alır.

Kamu kurum ve kuruluşlarından elde edilen veriler bir bütün olarak değerlendirilir. Bu verilerden, ilgili kanunlarında belirlenmiş korumaya yönelik kararlar, görüşler ve önerilere öncelikle uyulur. Kamu kurum ve kuruluşları istenen yeterli nitelikteki görüş ve önerileri 60 gün içinde vermek zorundadır.

Planların Hazırlanması ve Yürürlüğe Konulması

Madde 9- Planların hazırlanmasında ve yürürlüğe konulmasında aşağıda belirtilen esaslara uyulur.

A) Mekansal Strateji Planları;

a- Ülke Fiziki Planı; Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının eşgüdümünde, ilgili tüm Bakanlıkların kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu tüzel kişiliklerinin katılımıyla oluşturulacak bir komisyon tarafından hazırlanır ve Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girer.

Ülke fiziki planı kalkınma planı ve ulusal ölçekte her türlü bilgi ve belge dikkate alınarak hazırlanır. Plan; sekreteryası Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından yürütülecek olan Ülke Fiziki Plan Şurasında ilgili kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının görüşlerine sunulur. Şura sonucunda Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından gerekli düzenlemeler yapılarak Bakanlar Kuruluna gönderilir. Bakanlar Kurulu Kararı onayı sonrası kurum ve kuruluşlar ile kamuoyuna duyulur.

Ülke fiziki plan kararları bağlayıcı olup; ekonomik ve sosyal planlama, yatırım programları, projeler ve AB uyum çalışmalarında dikkate alınır.

Ülke Fiziki Planı; hazırlama, onay ve uygulamasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlar Kurulunca belirlenecek ilke ve esaslar çerçevesinde DPT tarafından hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.

b- Bölge Planı; Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından, ilgili kurum ve kuruluşlar, kamu tüzel kişilikleri, ilgili meslek odaları ve üniversitelerin katılımıyla oluşturulacak planlama komisyonunca yapılır ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından onaylanır.

Bölge planı; uluslar arası anlaşmalar, ulusal kalkınma planı, ülke fiziki planı, yıllık programlar kapsamında belirlenen alanlarda hazırlanır. Hazırlan Bölge Planı Kolokyumunda kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının görüşlerine sunulur. Alınan görüşler doğrultusunda DPT ve planlama komisyonunca bölge planı sonuçlandırılarak, rapor ve belgeleri ile birlikte onaylanır. Yıllık yatırım programları, bölge planına uygun olarak yapılır.

Bölge Planı; hazırlama, onay ve uygulamasına ilişkin usul ve esaslar DPT tarafından hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.

c- Alt Bölge Planı; Bakanlıkça, ilgili kurum ve kuruluşların, kamu tüzel kişiliklerinin, ilgili meslek odaları ve üniversitelerin görüşleri alınarak yapılır veya yaptırılır. Bu planlar, kapsadıkları bölgenin ilgili idarelerince belirlenecek ilan yerlerinde 30 gün süreyle ilan edilmek suretiyle halkın bilgi ve görüşüne sunulur. Varsa plana itirazlar ve görüşler ilgili valilik aracılığı ile 10 gün içinde Bakanlığa gönderilir. Bakanlık gelen görüşleri 30 gün içinde değerlendirir. Bu planların bölge planlarına uygunluğunu Bakanlıklar arası Planlama Komisyonu denetler, uygun görülen planlar Bakanlıkça onaylanır. Bakanlıkça onaylanarak kesinleşen planlar ilan edilerek kamuoyuna duyurulur. Onaylı plan ilgili tüm idarelere, kurum ve kuruluşlara gönderilir.

Bu planda yapılacak revizyon ve değişiklikler de yukarıdaki usullere tabidir.

Bölge Planlarında herhangi bir değişiklik olmadığı müddetçe 3 yıl içinde revizyon ve değişiklik yapılamaz.

Büyükşehir belediyelerinde, alt bölge planı yapma veya yaptırma yetkisi büyükşehir belediye meclisine aittir. Büyükşehir belediye meclisince karar altına alınan planlar incelenmek ve onaylanmak üzere Bakanlığa gönderilir. Bakanlıkça uygun görülmesi halinde onaylanır. Ancak, planlama alanı içinde büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan alanlar ile birlikte planlanması gereken farklı yetki alanlarının olması halinde, Bakanlık görüşü alınarak ve yapıma ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenmek kaydıyla, planlar büyükşehir belediyesi ve ilgili idarelerle ortaklaşa yapılır veya yaptırılır ve Bakanlıkça onaylanır.

B) İmar Planları;

Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planından oluşur. İlk kez imar planı yaptırılacak yerleşimler hariç; nazım ve uygulama imar planı yapılabilmesi için, öncelikle, belediye meclisi veya il genel meclisince gerekçeli rapor hazırlanmak suretiyle imar planı yapım kararı alınır. Yapımına karar verilen planlamaya ilişkin, en az 15 gün süreyle, kamuoyu görüşüne başvurulur.

İmar planları, kamuoyunun, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görüş ve öneriler dikkate alınarak, ilgili idarelerce yapılır veya yaptırılır. İlgili idarece yapılan veya yaptırılan nazım ve uygulama imar planları, revizyon, ilave ve değişiklikleri plan denetim komisyonunca incelenir. Planın, Komisyonunun gerekçeli görüşüne sunulduğu tarihten itibaren plan onanıncaya kadar geçen süre içinde, plan sınırları içerisinde imar uygulamasına izin verilmez. Komisyon gerekçeli görüşünü en fazla 15 gün içerisinde ilgili idareye gönderir.

İdarece incelenerek, komisyonun gerekçeli görüşüne uygun olarak yeniden düzenlenen planlar en fazla 30 gün içerisinde belediye meclisine veya il genel meclisine karara bağlanmak üzere gönderilir. Belediye meclisine veya il genel meclisine gönderilen planlar 15 gün içinde karara bağlanır, bu sürenin sonunda idarece tespit edilen ilan yerlerinde 30 gün süre ile ilan edilmek ve toplantılar düzenlenmek suretiyle halkın bilgi ve görüşüne sunulur. Planlar; ilan süresi sonunda varsa plana yapılan itirazlar hakkında gerekçeli rapor hazırlanmak ve plan denetim komisyonu kararına aykırı olmayan itirazlar doğrultusunda yeniden düzenlenmek suretiyle onaylanmak üzere, 15 gün içerisinde belediye meclisine veya il genel meclisine gönderilir. Bu planlar, belediye meclisince veya il genel meclisince 15 gün içerisinde onaylanarak yürürlüğe girer.

Onaylı imar planlarının bir kopyası, onay tarihinden itibaren 15 gün içinde Bakanlığa gönderilir.

Bakanlık; şikayet üzerine veya gerekli gördüğü hallerde planların üst ölçekli plan kararlarına, şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına ve imar mevzuatına uygunluğunu inceler. Bakanlıkça inceleme kararı alınan planlar 7 gün içerisinde ilgili idaresine bildirilir. Kararın tebliğ tarihinden itibaren bu planlara ilişkin ruhsat işlemleri dahil imar uygulamaları durdurulur.

Bakanlık, tebliğ tarihinden itibaren en geç 60 gün içinde planı inceler, varsa aykırılıkları gerekçeleri ile birlikte ilgili idareye bildirir. Bildirim tarihinden itibaren 60 gün içinde uygun hale getirilmeyen planlar Bakanlıkça re’sen iptal edilir.

Onaylanmış planlarda yapılacak revizyon veya değişiklikler de yukarıdaki usullere tabidir. Belediye meclislerince veya il genel meclislerince planlarda revizyon veya değişiklik yapılmasına ilişkin olarak alınacak kararlar için ayrıntılı gerekçeli rapor düzenlenmesi zorunludur.

Büyükşehir belediyesi sınırları içinde nazım imar planları, büyükşehir belediyesi koordinatörlüğünde ilçe/alt kademe ve belde belediyeleri ile birlikte yapılır, yaptırılır ve büyükşehir belediye meclisince onaylanır. Nazım imar planına uygun olarak ilçe/alt kademe ve belde belediyesince yapılan, yaptırılan ve onaylanan uygulama imar planları büyükşehir belediye meclisi kararı ile yürürlüğe girer. Nazım imar planına aykırı olarak yapılmış uygulama imar planları onaylanmadan iade edilir. İade olunan planlar, ilçe/alt kademe ve belde belediye meclisince 60 gün içerisinde değerlendirilerek yeniden büyükşehir belediye meclisine gönderilir.

Büyükşehir belediye meclisi gündemine 60 gün içerisinde alınmayan ve bu sürede sonuçlandırılmayan uygulama imar planları yürürlüğe girer.

Nazım imar planlarına itirazlar büyükşehir belediyesine, uygulama imar planlarına itirazlar ise ilçe/alt kademe ve belde belediyelerine yapılır.

Büyükşehir belediyesi sınırları içinde yapılacak planlamalarda Plan Denetim Komisyonu ve Bakanlık denetimine ilişkin usul ve esaslar saklıdır.

İmar planlarında kamu yararına bir zorunluluk olması halinde; ek yoğunluk kararı getirmeyen, teknik ve sosyal alanların kaldırılması, küçültülmesi, yerinin değiştirilmesine olanak vermeyen plan değişiklikleri yapılabilir. Plan değişikliklerinin onaylanması için belediye meclis veya il genel meclisinin 2/3 çoğunluğu aranır. Plan değişiklikleri, plan müelliflerince kazıma yapmaksızın paftalar üzerine yapılır ve belediye meclislerine ayrıntılı hazırlama ve uygulama raporu ile birlikte sunulur.

Kıyı, su havzaları, orman, sanayi, turizm, tarım, maden, askeri ve ekonomik ve stratejik önemi dikkate alınarak özelliği olan imar planlarının denetlenmesinde Bakanlık temsilcisin Plan Denetim Komisyon çalışmalarının hangilerine katılacağı hususu yönetmelikle belirlenir.

C) Kırsal Yerleşme Planları;

Valiliklerce yapılır, yaptırılır 30 gün süreyle valilikçe tespit edilen ilan yerlerinde ilan edilmek suretiyle halkın bilgi ve görüşüne sunulur, itirazlar doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılan planlar, köy ihtiyar heyetinin kararı alınarak valilikçe onaylanır. Bu planlar İl İdare Kurulu Kararı ile belirlenen köy ve mezraların yerleşik alanları ile civarı sınırlarını ve varsa köy yerleşme planları sınırlarını kapsamak zorundadır. Kırsal yerleşme planlarının hazırlanmasına; sınır tespitine ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.

Onaylanan mekansal strateji planlarının bir örneği ilgili kamu kuruluşlarına ve ilgili meslek odalarına, İmar planlarının bir örneği Bakanlığa ve meslek odalarına, kırsal yerleşme planlarının bir örneği, Bakanlığa, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına ve meslek odalarına gönderilir.

Planlama ve Uygulamada Bakanlığın Yetkisi

Madde 10- a) Bakanlık, Kanunun diğer maddelerinde verilen yetkilerin yanı sıra, gerekli gördüğü hallerde, planlama esaslarına ve şehircilik ilkelerine uygun olarak, kamu yararı amacıyla; Ülke bütününü ve ekonomisini etkileyecek boyutta olduğu Bakanlar Kurulu Kararıyla tespit edilen ve Yer Seçimi Komisyonunca belirlenen, kamuya ait havaalanı, baraj, karayolu, demiryolu, liman, enerji santralleri, enerji ve boru hatları gibi projeleri içeren yerlerle, afete maruz veya afetler nedeni ile tahrip olan veya Gecekondu Kanunu ve Kıyı Kanununun uygulanması gereken yerlerdeki her tür ve ölçekteki planların tamamını veya bir kısmını, mekansal ve işlevsel bütünlük arz eden bir veya birden fazla il sınırları bütününde veya bir kısmında birden fazla idareyi ilgilendiren, sektörler arası koruma kullanma dengesini sağlama amacı güden ve idareler arası eşgüdüm esaslarını belirleyen planları, ilgili idarelere ve konuyla ilgili tüm kurum ve kuruluşlara bu yolda bilgi vererek ve işbirliği sağlayarak Kanunun diğer hükümleri doğrultusunda yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re'sen onaylamaya yetkilidir.

Bu planların yapımı sırasında tüm kurum ve kuruluşlar Bakanlığın istediği her türlü bilgi ve belgeyi en geç 60 gün içinde ve bedelsiz olarak vermekle yükümlüdürler.

Yer seçimi Komisyonunun oluşum, çalışma usul ve esasları ve değerlendirme kriterleri Yönetmelikle belirlenir.

Bir kamu hizmetinin görülmesi maksadıyla, genel, katma ve özel bütçeli idarelerle, il özel idaresi ve belediyeye veya bu kurumlarca sermayesinin yarısından fazlası karşılanan kurumlara, kanunla veya kanunun verdiği yetki ile kurulmuş kamu tüzel kişilere ait bina ve tesisler için imar planlarında yer ayrılması veya bu amaçla değişiklik yapılması gerektiği takdirde, Bakanlıkça valilik ve/veya ilgili belediyeye talimat verilebilir, talimat 2 ay içerisinde yerine getirilmezse imar planının resmi bina ve tesislerle ilgili kısmını Bakanlık re’sen yapar veya yaptırır ve onaylar.

Kesinleşen planlar ilgili belediyelere ve valiliklere tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren bu planların uygulanması zorunludur.

Re’sen yapılan planlardaki değişiklikler de yukarıdaki usullere tabidir.

Ayrıca büyükşehir belediyeleri ile ilçe/alt kademe ve belde belediyeleri arasında planların hazırlanması ve onaylanması konusunda anlaşmazlığa düşülmesi halinde, Bakanlık görüşü doğrultusunda uygulama yapılması zorunludur.

b) Büyükşehir belediyeleri de dahil, ilgili idareler, Bakanlıkça çıkarılan planlama ve yapılaşmaya dair yönetmeliklerin ilkelerine aykırı olmamak koşuluyla, yöresel özelliklere göre, belediye meclis kararı veya il idare kurulu kararı ile kendi yönetmeliklerini çıkarabilirler. Bu yönetmelikler Bakanlığın uygun görüşü alınmadan ve Resmi Gazetede yayımlanmadan yürürlüğe giremez.

Bakanlık, bu Kanun uyarınca ilgili idarelerce yapılan her tür ve ölçekteki planları, düzenlemeleri, yapı ruhsatı veya yapı kullanma izin belgeleri ile bunların eklerini incelemeye, bunlardan bu Kanuna, kanuna dayalı olarak çıkarılan yönetmeliklere ve imar mevzuatına aykırılığı tespit edilen işlemlerin iptalini istemeye, iptal edilmemesi halinde re’sen iptal etmeye yetkilidir. Bakanlık, bu Kanuna, bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere aykırı iş yapan ilgili idare görevlileri hakkında yasal işlem tesis etmekle görevlidir.

Bünyesinde Harita Daire Başkanlığı veya İmar Daire Başkanlığı bulunduran merkezi idarelerce yapılan halihazır haritalar ve planlar için ayrıca komisyon denetimi aranmaz

İmar Programı ve Uygulama Programları

Madde 11- İmar Programı, Plan geçerlilik süresi içinde kalmak koşulu ile en fazla 20 yıl içinde uygulanmak zorundadır. İmar programı, imar planı ile birlikte onaylanır. İmar programı; imar planı ile belirlenen etaplara dayalı olarak yapılacak uygulama programları, alanları ve süreleri ile uygulama araçlarını ve mali kaynaklarını belirler.

İmar programında; yıllara göre ayrı ayrı konulacak ödenek miktarları ve yapılacak işlemin öncelikleri yıllar itibariyle belirtilir.

İlgili idareler, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren en fazla 3 ay içinde, imar planını ve imar programını uygulamak üzere 5 yıllık uygulama programlarını, teknik ekipmanları, araç-gereç, eleman ve yıllık bütçelerini göz önünde bulundurarak hazırlamakla ve belediye meclisi veya il idare kurulu kararı ile yürürlüğe koymakla yükümlüdürler.

İlgili kamu kuruluşları, uygulama programlarının görüşülmesi sırasında planın uygulanmasını sağlayacak araçlara ilişkin görüş ve önerileri belirlemek üzere belediye meclisi veya il genel meclisi toplantısına katılır. Uygulama programları, ilgili kamu kuruluşlarının görüşleri esas alınarak hazırlanır, belediye meclisinde veya il genel meclisinde kabul edilerek kesinleşir.

Uygulama programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet ve tesislerine ayrılan alanların ve umumi hizmet alanlarının uygulama program süresi içinde kamu eline geçmesi zorunludur. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konur.

İkinci ve müteakip 5 yıllık programların uygulamaya konulabilmesi için; önceki 5 yıllık uygulama programı döneminin bitiminden en az 6 ay önce, yeni uygulama imar programı hazırlanarak belediye meclisi veya il idare kurulu görüşüne sunulması zorunludur. Uygulama programlarına alınan işlerin öncelik sıraları belediye meclisince veya il genel meclisince belirlenir.

Uygulama programına alınan işler tamamlanmadan, gelecek dönemlere ait programın uygulanmasına geçilemez, uygulama programına alınan işler uygulama programından çıkarılamaz. Uygulama programına alınan işlerden doğal ve teknolojik afetler nedeniyle program dönemi içinde bitirilemeyen işler bir sonraki program döneminde öncelikle ele alınır.

İlgili idarece önem ve öncelik arz eden bir durum ortaya çıkması halinde o yılın uygulama programına ilave edilmek suretiyle ek program yapılarak belediye meclisinin veya il genel meclisinin onayına sunulur.

İmar programlarının ve uygulama programlarının hazırlanması ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça hazırlanan yönetmelikte belirlenir.

Kamuya Ait Taşınmazlar
Madde 12- İmar planlarında; meydan, yol, park, yeşil alan, mezarlık, çocuk bahçesi, otopark, açık pazar yeri, hal, mezbaha, toplu taşım istasyonu, terminal, spor ve oyun alanı gibi umumi hizmetler ile kültür, sağlık, eğitim, güvenlik amaçlı yapı ve tesislerle dini tesisler gibi ilgili idarelerce gerçekleştirilecek umumi hizmetlere ayrılmış yerlere rastlayan, Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait taşınmazlar, Türk Silahlı Kuvvetlerince Milli Savunma Bakanlığına tahsisli veya tahsissiz olarak kullanılan araziler ile harekat açısından gelecekte kullanılmak üzere elde boş olarak bulundurulan veya 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgesi kapsamında kalan yerler hariç, hazine ve özel idareye ait arazi ve arsaların, belediye veya valiliğin teklifi, Maliye Bakanlığının onayı ile belediye sınırları içinde belediyeye; belediye sınırları dışında il özel idaresine bedelsiz terk edilmesi zorunludur. Tapu kaydı terkin edilir.

Ancak, bu yerlerin üzerinde bina bulunduğu takdirde, arsası hariç yalnız binanın rayiç değeri için takdir edilecek bedel ödenir. Bedel ve ödeme şekli taraflarca tespit olunur. Bu şekilde oluşturulan arsa ve araziler belediye veya özel idare tarafından satılamaz ve imar planında öngörülen amaç dışında kullanılamaz. Kamuya ait taşınmaz mallar parsel numarası verilmek suretiyle Kamu Ortak Malları Kütüğüne tescil edilir ve bedelsiz olarak ilgili idareye geçtiği hususu belirtilir.

Bu yerlerin kullanılış şekli; plan bütününde ilave kamu tesis alanı veya umumi hizmet alanı ayrılmaksızın plan değişikliği veya revizyonu yapılarak, sadece özel mülkiyete konu olacak hale getirildiği takdirde oluşan parseller devir alınan idareye aynı usullerle iade olunur. Buna aykırı davranışı sabit olan ilgililer şahsen sorumludur. Bu terkinler resim, harç ve vergiye tabi değildir.

Bu taşınmazlar, öncelikli olarak, Kanunun 14 üncü maddesi kapsamında kalmayan ve imar programı süresi içinde kamu eline geçişi sağlanamayan, umumi hizmet alanlarında kalan taşınmazların takası amacıyla kullanılır.

Hazırlanan imar planı sınırları içindeki kadastral yollar ile meydanlar, imar planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybederek, onaylanmış imar planı kararı ile getirilen kullanma amacına konu ve tabi olurlar. Kadastral yolların ve meydanların imar planı ile özel mülkiyete konu olması halinde bu alanlar belediye sınırları içinde belediye, bu sınırlar dışında il özel idaresi veya köy sınırları içinde köy tüzel kişiliği adına tescil edilir.

İmar Planlarında Umumi Hizmetlere Ayrılan Yerler
Madde 13- Meydan, yol, park, yeşil alan, mezarlık, çocuk bahçesi, açık ve kapalı otopark, açık ve kapalı pazar yeri, hal, mezbaha, toplu taşım istasyonu, terminal, spor ve oyun alanı gibi kamuya ait umumi hizmetler ile kültür, sağlık, eğitim, güvenlik ve dini tesis amaçlı kamuya ait yapı ve tesislere ayrılan alanlarda inşaat ve mevcut bina varsa esaslı değişiklik ve ilaveler yapılmasına izin verilmez. Ancak, alanın imar planı dönemi içinde uygulama programına alınıp kamu eline geçişi sağlanana kadar mevcut kullanma şekli devam eder. Bu alanların kamu eline geçişi öncelikle bu kanunun 15 üncü maddesinin uygulanması ile veya belediye encümeni veya il idare kurulu kararıyla eşdeğer arsa ve arazi takası yoluyla gerçekleştirilmek zorundadır. Plan bütününde bu kanunun 15 üncü maddesinin uygulanmış olması ve hazineye, ilgili idareye kamuya ait takas yapılacak eş değer arsa ve arazi bulunmaması halinde, ancak kamulaştırma yoluyla kamu eline geçişi sağlanır. Bu maddenin uygulanmasından valiler ve belediye başkanları sorumludur. İmar Planlarında umumi hizmetlere ayrılan yerler, eşdeğer büyüklükte yeni bir alan ayrılmadıkça kaldırılamaz, değiştirilemez ve özel mülkiyete konu edilemez.
İmar planında umumi hizmetlere ayrılan yerlerden; emlak, alım ve satım vergisi ve benzeri vergi, harç ve resim alınmaz.

Bu yerlerin üzerinde bina bulunduğu takdirde, bina bedelinin, parselin kamu eline geçişin sağlandığı rayiç üzerinden malikine ödenmesi zorunludur.

Kısıtlama konulan bu taşınmazlar kamu eline geçinceye kadar, diğer kanunlarla verilen hakları devam eder.

Arazi ve Arsa Düzenleme İşlemleri

Madde 14- a) Uygulama imar planı sınırları içinde bulunan müstakil, hisseli veya 09.11.1985 tarihinden önce hisse karşılığı satın alınan veya özel parselasyona dayalı yerler de dahil olmak üzere, binalı veya binasız arsa ve arazileri, malikleri veya diğer hak sahiplerinin kabulü aranmaksızın, birbirleri ile yol fazlaları ile kamu kurumlarına veya ilgili idarelere ait yerlerle birleştirmeye, bunları yeniden imar planına uygun ada veya parsellere ayırmaya, müstakil, hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre hak sahiplerine dağıtmaya ve re'sen tescil işlemlerini yaptırmaya belediyeler ve valilikler yetkilidir.

Arazi ve arsa düzenleme işlemleri, uygulama imar planlarında belirlenen etaplar dahilinde, planlar ile birlikte onaylanan imar programı kapsamında, uygulama programına alınır. Program dönemi içerisinde, arazi ve arsa düzenleme işlemlerinin yapılıp imar parsellerinin oluşturulması ve tapuya tescil işlemlerinin tamamlanması zorunludur.

b) İlgili idarelerce arazi ve arsaların düzenlemeye tabi tutulması sırasında bunların yüzölçümlerinden “düzenleme ortaklık payı” kadar alan, düzenleme dolayısıyla meydana gelen değer artışları karşılığında düşülür. Düzenleme ortaklık payı, öncelikle kamuya ait arazi ve arsalar düşüldükten sonra kalan miktardan hesaplanır. Düzenleme ortaklık payı oranı, düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsaların düzenlemeden önceki yüzölçümlerinin % 45 ini geçemez.

Düzenleme ortaklık payı ile elde edilen alanlar, düzenlemeye konu olan yerlerin ihtiyacı olan ve tescile tabi olmayan yol, meydan, park, otopark, çocuk bahçesi, yeşil alan, dini ve kültürel tesisler, eğitim, sağlık, altyapı tesis alanı ve karakol gibi umumi hizmetler ve bu hizmetlerle ilgili tesislerden başka amaçla kullanılamayacağı gibi; özel mülkiyete ve kullanıma konu eğitim, sağlık, dini ve kültürel yatırımlar için de kullanılamaz. Karakol, sağlık, eğitim, dini ve kültürel tesis alanları Hazine adına, tescil edilir ve ilgili idarelere bedelsiz olarak tahsis edilir. Belediyeler ve valilikler kendi adlarına düzenleme ortaklık payı kesintisi kaynaklı arsa edinemezler, bu alanlar özel mülkiyete konu olamaz.

c) Düzenleme ortaklık payının uygulama imar planı bütününde hesaplanması esastır. Düzenleme sınırı, uygulama imar planı etaplarından küçük olamaz.

Düzenleme ortaklık paylarının toplamı, (b) fıkrasında sözü geçen umumi hizmetler için yeniden ayrılması gereken yerlerin alanları toplamından az olduğu takdirde, eksik kalan miktar belediye veya valilikçe kamulaştırma yolu ile tamamlanır.

İlgili idareler, düzenleme ortaklık payının, imar planı kararları ile getirilen imar hakları ve düzenleme dolayısıyla oluşan değer artışı