Ankara, 8 Şubat 2011
BASINA VE KAMUOYUNA
İLLER BANKASI İLE BİRLİKTE YOK EDİLEN GELECEĞİMİZDİR
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından onaylanarak bugün Resmi Gazete‘de yayımlanan, İller Bankası Genel Müdürlüğü‘nü ortadan kaldırarak Anonim Şirkete dönüştüren, Banka‘nın özelleştirilmesinin altyapısını oluşturan 6107 sayılı "İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun", yerel yönetimlerimizi küresel sermaye önünde diz çöktürecek bir boyunduruk olmanın yanı sıra, kent yaşamını daha zor, daha pahalı ve daha yaşanmaz duruma getirecek yeni bir sürecin ilk adımıdır.
Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti‘nin en önemli kurumlarından biri olan İller Bankası Genel Müdürlüğü‘nün tüketilmesine giden sürecin başlangıç adımı olan Yasa, kentleşme adına ülkemizin sahip olduğu en önemli kurumsal teknik birikimin de ortadan kaldırılması anlamına gelmektedir.
Cumhuriyet‘in ilk yıllarında, gerek I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı sırasında harap olan kentlerin yeniden düzenlenmesi, kentlerin imarı, gerekse genç cumhuriyetin daha çağdaş bir kent ve toplum yaratma amacına yönelik olarak 1933 yılında Belediyeler Bankası adıyla kurulan Banka doğrudan M. Kemal Atatürk‘ün direktifleriyle kurulmuştur. 1945 yılında işlev ve yetki alanları belediyelerin yanı sıra köyler ve il özel idarelerini de kapsayacak biçimde genişletilen ve İller Bankası‘na dönüşen Banka‘nın gerçek sahipleri yerel yönetimlerdir.
Yasa ile İller Bankası‘nın sahip olduğu; belediyelerin ve il özel idarelerinin finansman ihtiyacının karşılanması, bu idarelerin sınırları içinde yaşayan halkın mahalli müşterek hizmetlerine ilişkin projelerin geliştirilmesi, bu idarelere danışmanlık hizmeti verilmesi, teknik içerikli kentsel projeler ile altyapı ve üstyapı işlerinin yapılmasına yardımcı olmak konularındaki kamusal yatırımcı anlayış terk edilmektedir.
İller Bankası‘nın sahip olduğu yatırımcı anlayışın terk edilmesi ve bu anlayışın yerini yerel yönetimlerin alt yapı ve üst yapı tesislerinin gerçekleştirilmesinde ihtiyaç duyacağı finansmanı kamu kaynaklarından değil ulusal, tercihen de uluslararası mali piyasalardan karşılayan bir şirkete dönüşmesiyle, temel alt ve üst yapı hizmetlerinin kamu hizmeti olarak kabul edildiği, kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevlerin kamu görevlileri eliyle görüldüğü ve kamu hizmetlerinde kamu yararının ön plana çıkarıldığı anlayışın tasfiyesi ve kamu hizmetlerinin piyasalaştırılması ve ticarileştirilmesi yolunda önemli bir adım daha atılmaktadır.
Bu durum, bir yandan ülkemiz kentlerinin bugün içinde bulunduğu durumda yaşanan sorunlara yönelik çözümsüzlüğün büyümesi, altyapı hizmetlerinin verilemez hale gelmesi, diğer yandan kısa süre içinde kentsel hizmetlerin bedellerinde büyük artışların yaşanması, yerel yönetimlerde sosyal devlet ilkesine uygun kamusal hizmet üretmenin olanaksız hale gelmesi demektir.
Yasa ile Kurum personeline yönelik yapılan düzenlemelerle, ülkemizin en önemli teknik kurumsal birikimi ortadan kaldırılmakta, dağıtılmakta, yok edilmektedir. Yasa ile İller Bankası personeli, çalışma garantisi 2 yıl ile sınırlı bir sözleşmeli statüde çalışmaya zorlanmaktadır. Uzun yıllar ülkemiz kentleri için hizmet üretmiş, ciddi bir deneyim ve uzmanlığa sahip birikimli teknik personelin iş güvencesi ortadan kaldırılmaktadır.
Oysa İller Bankası, uzun yıllar ürettiği hizmetlerle kentlerimizde kalıcı eserler bırakmanın yanı sıra önemli bir birikimin oluşmasını da sağlamıştır. Özellikle imar planlama ve halihazır harita üretimi konularında tüm yurtta geçerli kuralların oluşumunda İller Bankası personeli tarafından yapılan çalışmalar belirleyici olmuş, hazırladıkları teknik şartnamelere uyulması yasal zorunluluk haline getirilmiştir.
Ülkemizde belediyeler adına imar planı yapma ve yaptırma yetkisine sahip tek merkezi kurum olan İller Bankası, ürettiği planlama çalışmalarıyla ülkemizin bu konuda en önemli kurumsal birikime sahip olma özelliğinin yanı sıra, sahip olduğu arşiv ile de ülkemizin planlama belleğini geleceğe taşıyan bir kurumsal yapıya dönüşmüştür. Yasa ile bu yapıya büyük bir darbe vurulmakta, kurumun birikimini taşıyan teknik personel, emekliliğe ve başka kurumlara geçişe zorlanarak dağıtılmaktadır. Var olan uzman personelin dağıtılması, oluşan birikimin yok edilmesidir.
Diğer yandan, Anonim Şirket içinde kalan personelin sözleşmeli personel olarak çalışmasına yönelik düzenleme, planlama meslek alanı açısından büyük sakıncaları da beraberinde getirecektir. Planlama kararlarının kamusal iş güvencesine sahip olmayan, baskıya açık "sözleşmeli" şehir plancıları eliyle üretilmesi, planlama kararlarının kamu yararı çizgisinden hızla uzaklaşmasına neden olabilecektir.
Tüm uyarılara rağmen kabul edilerek yasalaşan düzenleme ile toplumsal yararı gözeten, yönetiminde ve karar alma süreçlerinde tüm yerel yönetim birimlerinin daha fazla söz sahibi olacağı, mühendis, mimar, şehir plancısı tüm çalışanları için eğitim kurumu olma misyonunu yeniden üstlenen üretken bir kamu kurumu yaratma olanağı tümden yitirilmiş olsa da, Yasanın uygulanması aşamasında, ülkemiz açısından vazgeçilmez ve yerine konulamaz değerler olan "kurumsal birikim" ve "planlama belleği" yok edilmemeli, gelecek açısından yol gösterici bu değerlerin bir arada ve bütün olarak korunması, için gerekli adımlar hızla atılmalıdır.
Bilinmelidir ki, İller Bankası‘nın sahip olduğu birikimin ve belleğin yok edilmesi, salt geçmişimizin değil, geleceğimizin de yok edilmesidir.
Necati Uyar
TMMOB Şehir Plancıları Odası Genel Başkanı
