TARİHİ YARIMADA`NIN KİMLİĞİNE ZARAR VEREN VE İMTİYAZLI İMAR ARTIŞI GETİREN I-42 NUMARALI PLAN NOTU DEĞİŞİKLİĞİ İPTAL EDİLMİŞTİR!
Fatih Belediye Meclisi‘nin 05.09.2018 tarih ve 103 sayılı kararı ile uygun görülen ve İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi‘nin 16.07.2020 tarih ve 481 sayılı kararı ile tadilen kabul edilen UİP-2657,503 Plan İşlem Numaralı, İstanbul İli, Fatih İlçesi (Eminönü) İlçesi, 04.10.2012 t.t.‘li Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, Plan Uygulama Hükümleri, Genel Hükümler başlığı altına eklenen I-42 numaralı plan notu değişikliği "tarihi Yarımadanın tamamının arkeolojik sit alanı olması gerektiği, plan notu değişikliği ile planda tanımlanmış olan yapılaşma haklarının dışında yeni yapılaşma imkânının sağlanacağı, yeraltı kültür envanteri üzerinde büyük tahribat oluşacağı, alandaki yapılaşma yoğunluğunun artırıldığı, hâlihazırda eksik olan donatı alanlarının artan nüfus ile birlikte yetersizleşeceği ve niteliksizleşeceği, plan değişikliği gerekçesinin mekânsal, demografik ve sosyo-ekonomik analizlerle ortaya konması gerektiği, plan notu değişikliğinin yerel çözümler getirmek yerine plan bütünlüğünü bozucu ve şehircilik ilkelerine aykırı genel bir değişiklik niteliği taşıdığı, kurum görüşü alınmadığı, teklifin üst ölçekli plan kararlarına aykırı nitelikte olduğu" gerekçeleriyle Şubemiz tarafından 2020 yılında dava konusu edilmişti.
İstanbul 7. İdare Mahkemesinin 31/03/2022 tarih ve E:2020/1913, K:2022/682 sayılı kararında "plan notu değişikliği sürecinde kurul görüşünün alınarak Dünya Miras Alanları ile Eminönü bölgesinin söz konusu plan notunun dışında tutulduğu ve plan notu değişikliğine konu Fatih İlçesinde yapı stokunun büyük bir çoğunluğunun eski yapılardan oluştuğu ve bu yapı stoğunun ekonomik ömrünü tamamlamış olması sebebiyle can ve mal emniyeti açısından sorun teşkil ettiği göz önünde bulundurulduğunda söz konusu alanla ilgili imar planı plan notunda yeniden düzenlemeye gidilmesinin kamu yararına uygun olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır." Hükümlerince davanın reddine dair verilen karar tarafımıza İstanbul Bölge İdare Mahkemesi nezdinden 2022 yılında istinafa götürülmüştür.
Bir üst mahkemede görülen davada, İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Dördüncü Dava Dairesi "Plan notu değişikliği ile yapı ruhsatı ve/veya yapı kullanma izin belgesi bulunan yapılara ilişkin olarak, alandaki irtifa değerini 2 kattan fazla aşmamak kaydıyla yapı ruhsatı ve/veya yapı kullanma izin belgesine esas şekilde yeniden yapılaşabilme imkanının getirildiği, böylece uygulama imar planında alana ilişkin öngörülen yapılaşma koşulları ne olursa olsun önceki yapı ruhsatına/yapı kullanma izin belgesine istinaden yapılaşabilme imkanı tanınarak, herhangi bir taşınmazdaki yapılaşma koşulları bakımından plan kararlarının yerine yapı ruhsatı/yapı kullanma izin belgesindeki koşulların belirleyici hale getirildiği, ayrıca alandaki irtifa değerinin 2 kattan fazla aşılmayacağına dair kayıt konularak planla alana yönelik getirilen yükseklik değerlerinin aşılmasına müsaade edildiği, öte yandan yıkılıp yeniden yapılacak yapılar bakımından "belgesindeki kullanım amacına veya planda belirtilen fonksiyona aykırı olmayacak şekilde" uygulama yapılacağı düzenlenerek, taşınmaza öngörülen fonksiyon bakımından da planda getirilen fonksiyon kararları yerine yapı kullanma izin belgesi/yapı ruhsatında yer alan kullanım amacının sürdürülmesinin önünün açıldığı, yapılaşma koşulları ve fonksiyon kararları bakımından plan ana kararlarını değiştirici nitelikteki söz konusu plan notu değişikliği plan bütünlüğünü bozucu nitelikte olduğu gibi, alana ilişkin nüfusa ve donatı ihtiyacına dair imar planı öngörülerinin ve buna dayalı plan ana kararlarının gerçekleşmesini imkansız hale getirebileceği, dolayısıyla her ne kadar Fatih ilçesinin bir kısmı değişiklik kapsamı dışında tutulsa dahi, plan ana kararlarını ve plan bütünlüğünü bozucu nitelikteki plan notu değişikliğinin planlama esasları ve şehircilik ilkeleri ile hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öte yandan, Fatih Belediye Başkanlığı‘nın savunmasında, Fatih ilçesinin sahip olduğu deprem, afet gibi kentsel risk faktörlerine karşın eskimiş yapıların yenilenemediği, planlarda getirilen nüfus azaltma kararlarının gerçekçi olmadığı, yerleşme genelinde yaşanan fiziksel eskimenin aynı zamanda sosyal çöküntüyü de beraberinde getirdiği, kentin fiziksel ve sosyal çöküntü alanlarının artmasının çözümüne yönelik bir adım atılmasının amaçlandığı, can ve mal emniyetini sağlayabilmek, yapıları depreme uygun hale getirmek ve bunu yaparken de mevcut nüfusu mağdur etmemek adına plan notu değişikliğinin zorunluluk teşkil ettiği iddia edilmiş ve bilirkişi raporunun çoğunluk görüşünde bu iddialarla benzer mahiyette görüş geliştirilmiş, Mahkeme kararında ise can ve mal emniyeti açısından plan notu değişikliğinin kamu yararına uygun olduğu gerekçesine yer verilmiştir. Ancak deprem gibi afet risklerini bertaraf etmek adına eskimiş yapıların bir an önce yenilenmesi imar planlarında değişikliğe gitmek bakımından kamu yararına uygun bir amaç teşkil etse de, söz konusu amacın plan notu değişikliği ile plan bütünlüğünün bozulmasına ve plan ana kararlarının göz ardı edilmesine haklı gerekçe olamayacağı, mevcut planın kentin fiziksel ve sosyal çöküntüye uğramasına engel olmaması ve kentin yenilenmesi amacına uygun düşmemesi halinde buna yönelik kurum görüşleri alınmak ve analiz ve sentez çalışması yapılmak suretiyle planın geneli ışığında ve alana yönelik nüfus öngörüsü ve donatı ihtiyacı kapsamında bir değerlendirmeyle imar planında değişiklik yapılabilmesinin mümkün olduğu, ancak dava konusu plan notu değişikliğine ait plan açıklama raporunda bu yönde kapsamlı bir analiz-sentez çalışmasına atıfta bulunulmadığı gibi problemin sadece plan notu değişikliği ile çözülmesi yolunun benimsendiği, ancak bu yöntemin planlama esaslarına ve şehircilik ilkelerine uygun olmadığı anlaşılmaktadır. Nitekim plan notu değişikliği sırasında görüşü alınan İstanbul Tarihi Alanları Alan Başkanlığı‘nın 21/09/2018 tarih ve 2018/77 sayılı görüş yazısında, plan notu değişikliği öncesinde koruma amaçlı nazım ve koruma amaçlı uygulama imar planı genel hükümleri ile imar mevzuatı, 2863 sayılı Kanunla olan farklılıkların belirlenmesi, bu değişiklikten ne kadar yapı, parsel ve adanın yararlanacağının tespiti, getireceği plan nüfus ve yoğunluk artışı, buna uygun donatı alanlarının tespiti ve fizik mekanda bu yapıların gösterildiği sınırlar ve analizlerin bir raporla tespit edilmesi hususu dile getirilmiştir." ifadeleri ile plan notu değişikliğine dair kapsamlı bir açıklama yapılmıştır.
Yukarıda açıklandığı şekliyle İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Dördüncü Dava Dairesinin 29.12.2022 tarih ve 202/1114 E. ve 2022/1734 K. numaralı kararı ile "İstanbul İli, Fatih İlçesi (Eminönü) İlçesi, 04.10.2012 t.t.‘li Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, Plan Uygulama Hükümleri, Genel Hükümler başlığı altına eklenen I-42 numaralı plan notu değişikliğinin" iptaline karar vermiştir.
Tüm üyelerimiz ve kamuoyunun bilgilerine sunarız.
Saygılarımızla,
TMMOB Şehir Plancıları Odası
İstanbul Şubesi
