Hızlı kentleşme sürecini hemen tüm sorunlarıyla yaşamış olan ülkemizde, toplam nüfus ve kentsel nüfus artışı halen devam etmektedir. Bir yandan yeni kentsel yaşam alanlarının yaratılması gerekmekte, bir yandan da eskiyen ve risk taşıyan yaşam çevrelerinin sağlıklaştırılması gerekmektedir. Kuşkusuz her iki sürecin de hayata geçirilmesi aşamasında; doğal, kültürel ve ekonomik değerlerimizin korunması ve geliştirilmesi, yaşam çevrelerimizin kalitesinin yükseltilmesi ve afet risklerinin azaltılması gerekmektedir. Yukarıdaki gerekliliklerin yerine getirilmesi için ise, ülke ölçeğinden sokak ölçeğine dek "fiziki planlama" nın, bilimsel ve teknik gerekliliklere, evrensel planlama normlarına ve yerel değerlere uygun olarak gerçekleştirilmesi gereklidir. Farklı düzeylerde ve ölçeklerde fiziki planlama eylemini gerçekleştiren uzmanlık alanı ise, "şehir ve bölge planlama bilim ve eylem alanı"dır. Şehir ve bölge planlama bilim ve eylem alanında yer alan ve alacak uzmanlar, üniversitelerimizin mimarlık veya mühendislik – mimarlık fakültelerine bağlı olarak kurulmuş olan "şehir ve bölge planlama bölümleri" tarafından yetiştirilmektedirler. Milyonlarca insanın yaşadığı çevrelerin planlamasını ve tasarımını yapan bu uzmanların, üstlendikleri sorumluluğun gereklerini yerine getirebilecek nitelikte ve uluslar arası normlara uygun olarak eğitilmeleri gereklidir. Öncelikli olarak Ülkemizin gereksindiği şehir ve bölge planlama uzmanlarını yetiştirmek amacıyla 1950 li yıllarda kurulmuş olan Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1960 lardan bu yana mezun vermektedir. Zaman içinde Ankara, İstanbul ve İzmir`de de yeni "şehir ve bölge planlama bölüm"leri kurulmuştur. Ülkemizde son 10 senede 7 tane şehir ve bölge planlama bölümü açılmış ve 2010 yılı itibariyle toplam şehir ve bölge planlama bölümü sayısı yirmiye ulaşmıştır. Halen oniki planlama bölümünde lisans düzeyinde eğitim verilmekte, ancak özellikle yeni açılan bölümlerde ve diğer bölümlerin çoğunda öğretim kadrosu ve fiziki altyapı ve donanım yetersizliğine bağlı sorunlar yaşanmaktadır. Türkiye`deki şehir ve bölge planlama bölümlerinin 2004 yılında bir araya gelerek, ortak sorunlarını ele almak ve eğitim ve araştırmaya yönelik işbirlikleri geliştirmek amacıyla oluşturduğu Türkiye Planlama Okulları Birliği (TUPOB), planlama bölümlerinin sayısındaki bu artışı ve takibinde öğretim kadro ve fiziki altyapı ve donanım eksiklikleri olan yeni bölümlerde lisans eğitimine başlanmasını ve mevcut planlama bölümlerinin de benzeri eksikliklerinin iyileştirilmemesini endişe verici bulmaktadır. TUPOB`un bu endişelerinin temelinde, ülkemizde şehir ve bölge planlama lisans eğitimi verebilmek için gereken öğretim kadrosu ve fiziki altyapıya dair asgari ölçütlerin ve bu ölçütleri içeren stratejik bir çerçeve planın olmaması; dolayısıyla, bu tür ölçütler olmaksızın açılmış ve açılacak bölümlerde verilen eğitimin kalitesinin uluslararası seviyenin altına düşme tehlikesi ve planlama lisans eğitimine ayrılan maddi ve akademik kaynakların parçacıl ve verimsiz bir şekilde harcanması vardır. Lisans düzeyinde şehir ve bölge planlama eğitiminin özellikleri ve bu eğitimi verebilmek için gereken asgari öğretim kadrosu ve fiziki altyapı gereksinimleri, birçok alanın lisans eğitimi ve gereksinimlerinden çok farklıdır. Ekte sunduğumuz rapor, ülkemizde lisans seviyesinde şehir ve bölge planlama eğitimi verebilecek yükseköğretim kurumlarının niteliklerine dair stratejik bir çerçeve geliştirilmesi gerektiği inancıyla ve buna katkı koymak üzere; bir şehir ve bölge planlama bölümünün lisans düzeyinde eğitim verebilmesi için ne tür ve hangi seviyelerdeki ölçütleri karşılaması gerektiğini ele almaktadır. Öğretim kadrosu ve fiziki altyapıya dair geliştirilmiş olan bu ölçütler, lisans düzeyinde gerek yeni planlama bölümlerinin açılabilmesi, gerekse mevcut bölümlerin eğitimlerine üst seviyede devam edebilmesi için bir eşik niteliğindedir. TUPOB tarafından hazırlanmış olan bu rapor: (i) lisans seviyesinde eğitim verecek bir şehir ve bölge planlama bölümünün varlığı için gerekli asgari ölçütleri tariflemekte, (ii) bu ölçütlere dayanarak mevcut planlama bölümlerinin durumunu değerlendiren tespitler yapmakta, (iii) yeni veya mevcut şehir planlama bölümlerinin lisans eğitimi vermek üzere niceliksel ölçütler üzerinden nasıl geliştirilmesi gerektiğine dair önerileri içermektedir. Rapor hazırlanırken, halen lisans eğitimini veren tüm bölümlerin akademik kadro, öğrenci, laboratuar, yazılım, donanım, derslik, stüdyo, kütüphane, arşiv, mezun, kontenjan, istihdam ve sorunlarına ilişkin bilgiler, sistematik olarak toplanmış ve değerlendirilmiştir. Yurt dışında planlama eğitimi veren ve bilimsel saygınlığa sahip üniversitelerdeki normlar incelenmiştir. Raporda yer alan tüm bilgiler ve görüşler, tüm şehir ve bölge planlama bölümleri tarafından incelenmiş ve TUPOB toplantılarında birlikte değerlendirilmiştir. Şehir ve bölge planlama eğitimi, öğrenciyle birebir çalışmayı gerektiren, her yarıyıl ve tüm sınıflarda haftada 12 saat proje dersinin stüdyolarda gerçekleştirildiği, öğrencilerin her yarıyıl ortalama 25-30 saat ders alma yükümlülüğünün olduğu bir eğitimdir. Bunun yanı sıra öğrencinin eğitimi süresince kent kültürünü deneyimlemesi ve çok sayıda farklı yaşam çevresini görmesi gerekmektedir. Planlama eğitiminde her öğrenciye, bilgisayar destekli tasarım ve bilgi teknolojilerini kullanabilme ve geliştirebilme becerisinin kazandırılması gerekmekte ve bunun teknik ve fiziki altyapısının sağlanması gerekmektedir. TUPOB olarak, ekli raporda sunulan ölçütlere paralel olarak, lisans eğitimi vermekte olan mevcut şehir ve bölge planlama bölümlerimizde, kadro ve teknik, fiziki altyapı olanaklarının iyileştirilmesi, belirlenen ölçütlerin üzerinde olan kontenjanlara sahip bölümlerimizde kontenjanların azaltılması ve belirlenen ölçütlere sahip olmayan yeni kurulmuş bölümlerde lisans eğitimine başlanmaması konusunda gereğini bilgilerinize arz ederiz. Türkiye Planlama Okulları Birliği |
