DİYARBAKIR İLİ, SUR İLÇESİ, YUKARI KIZILTAŞ MAHALLESİ SINIRLARI İÇERİSİNDE BULUNAN DİCLE VADİSİ REKREASYON ALANI (DOĞA PARKI) VE AĞAÇLANDIRMA ALANI 1. UYGULAMA ETABINA İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI DEĞİŞİKLİĞİ VE 1/1000 ÖLÇEKLİ UYGULAMA İMAR PLANI DEĞİŞİKLİĞİ İTİRAZ RAPORU

Söz konusu plan değişikliklerinde yapılan teknik inceleme sonucu itirazımızın gerekçeleri aşağıda detaylı bir şekilde açıklanmaktadır;

• Diyarbakır, Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) Ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı Uygulama İmar Planı Değişikliği, "Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı" yönetim planının tampon bölge olarak tanımladığı alanlar içerisinde MA5 Alanı olarak belirlenen alanın içerinde olduğu görülmektedir. Söz konusu askıdaki Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) Ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı  Uygulama İmar Planı plan açıklama raporundaki planın amaçı : ‘‘ Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı)ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı planlama çalışmalarında temel amaç, Dicle Vadisi bütünü içerisinde yer alan çalışma alanında, öncelikle kamu yararı doğrultusunda, kentlilerin dinlenme, rekreasyon ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayan, alanı kentin sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel değerlerin paralelinde ve koruma – kullanma dengesi ilkesi çerçevesinde sürdürülebilir kullanımını ve yönetimini sağlayan,toplumsal ihtiyaçlara cevap veren, kentin mekansal açıdan zayıf yönünü teşkil eden aktif yeşil alan kullanımını ve fiziki çevre kalitesini arttıran, doğa parkı konseptinde bir kent parkı oluşturulması.... ‘‘ olarak tariflenmiştir. Ancak, Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) Ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı  Uygulama İmar Planı için tanımlanan amaç, Alan Yönetim Planının tampon bölgeleri ile ilgili kararları ile çelişkili bulunmuştur. Öncelikle, söz konusu planlama alanının "Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı" yönetim planının tampon bölge olarak tanımladığı alanlar içerisinde (MA5 Alanı ) kaldığı göz ardı edildiği görülmektedir. Alan Yönetim Planı ana vurgusunda da açıkça belirtildiği üzere Miras alanı üzerindeki olası negatif etkilerin en aza indirgenmesi ve miras alanının özgün özelliklerinin gözlendiği alan olan Kırklar dağı eteklerinin somut ve somut olmayan miras içerisindeki özelliklerini açığa çıkarmaya çalışan bir yaklaşımla ele alınması gerekmektedir. Diğer taraftan alanın doğa parkı konseptinde bir kent parkı olarak planlanması planlama ilkelerine uygun olmayan bir planlama yaklaşımıdır. İleriki süreçte alanın yapılaşmasının ve ticari ağırlıklı gelişmesinin önünü açacak,  gelecek kuşaklara aktarımında Koruma-Kullanma-Aktarma ilkesi çerçevesinde büyük riskler barındıran ve alanın ekolojik birikiminin zamanla yok olma tehditi ile karşı karşıya bırakacak bir planlama kararıdır.

   

• Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı  Uygulama İmar Plan değişikliğini kapsayan alan, Alan Yönetim Planında "Dicle Nehri Kamusal Kıyı Kullanım Alanı"( T8 Notasyon Alanı) olarak belirlenen bölgenin içerisinde kalmaktadır. Alan Yönetim Planında bu bölge için ‘`T8 alanı Dicle nehir yatağı ile onunla fiziksel bir bütün oluşturan vadi yatakları, yamaçlar, göletler, sazlık ve bataklık alanların oluşturduğu mekânsal bütünü ifade etmektedir. Alan Dicle nehri kamusal kıyı kullanım alanları olarak tanımlanmış ve alanı olumsuz yönde etkileyen unsurlardan arındırılarak kıyının kamusal kullanımını önemseyen politikaların aracı haline getirilmesi yaklaşımı benimsenmiştir.`` Tarifi getirilmiştir. Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı Uygulama İmar Plan değişikliğinde Dicle nehri üzerinde göletlerin oluşmasını sağlayacak sistemlerin (regulatör vb)  kurulması nehir yatağının ve kıyı kullanımının doğal oluşum çizgilerinin değişmesine; nehrin can suyunun zamanla azalıp kurumasına sebep olacaktır. Daha önceki planlama süreçlerinde Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi 2007 yılında yarışma projesi ile yaptığı Dicle vadisi kentsel tasarım projesinde de (Yarışma sonucu seçilen proje ile"Kent Terası", "Fiskaya Şelalesi ve Parkı", "Üniversite Girişi Rekreatif Tesisler Alanı", "Botanik Parkı", "Sahil Meydan", "Teleferik", "Sahil Parkı" ve "Kültürpark" adı altında 8 temada alt proje)  nehrin suyunun toplanarak göletler oluşturmasını sağlayan planlama kararları alınmıştı. Ancak yarışma projesi ile elde edilen, "Dicle Vadisi Kentsel Tasarım Projesi"nin Diyarbakır surlarının ve hevsel bahçelerinin UNESCO dünya miras listesine alınması süreciyle birlikte miras alanının tarihi kültürel, ekolojik dokusunu olumsuz yönde etkileyeceği düşüncesiyle Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Dicle vadisi kentsel tasarım projesinin  "Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı Yönetim Planı" kararları doğrultusunda revize edilmesi kararı alınmıştı. Bugün Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı Uygulama İmar Plan değişikliğinde Dicle nehri üzerinde göletlerin oluşturulmasını öngören planlama kararlarının olması "Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı Yönetim Planı" kararlarına uygun olmadığı çok açıktır. 

•  2015 yılı içerisinde DSİ tarafından Dicle nehri üzerinde 3 adet Hidro Elektrik Santralin yapımının planlanmıştı. Söz konusu HES`LERİN  ‘Dicle nehrinin kumul alanlarını etkileyeceği, nehir içerisinde oluşmuş olan küçük adacık ve sazlık, bataklık alanları su altında bırakacağı, Dicle nehri ile bütünleşmiş yaban hayatını olumsuz yönde etkileyeceği ve alanda varlıklarını sürdüren yerel ve göçmen kuş türlerinin üreme alanlarını tahrip edeceği, kaplumbağaların üreme alanı olan kumulları yok edeceği, regülatörler nedeniyle balık ve kaplumbağa geçişlerinin olanaksızlaşacağı Türleri yok olma tehdidi altında olan kaplumbağalar, balık türleri ve sucul türlerin üreme alanlarını daraltmak, ve popülasyonlarını izole etmek bu türlerin nesillerinin tükenmesine yol açacağı` dönemin bu alanda uzaman kişi ve kurumlarca dile getirilmiş, DSİ bu HES projeleri iptal etmiştir. Bu kapsamda dönemin Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve DSİ ‘ Dicle Nehri üzerinde HES ve gölet oluşturma kararlarının bölgenin doğal ve ekolojik dengesinin olumsuz yönde etkileneceği kanaati yerinde bir karar olup; aynı hassasiyetleri askıdaki bu imar planları içinde gösterilmelidir. 

•  Alan yönetim planı "Dicle Nehri Kamusal Kıyı Kullanım Alanı"( T8 Notasyon Alanı) için  ‘`Alanın kamusal amaçlı kullanımı sırasında alanın taşıma kapasitesini gözeten yaklaşımların geliştirilmesi, doğa parkında desteklenmesine önem verilen yaban hayatını rahatsız etmeyecek ve onunla bütünleşebilecek işlevlerin koruma kullanma dengesi gözetilerek tanımlanması ve alanın korunmasına öncelik veren politikalara ağırlık verilmesi beklenmektedir…`` tarifi doğrultusunda alanın içinde var olan sorunları ile birlikte aşağıda belirtilen maddeler temelinde değerlendirilmesini öngörmektedir;

-Dicle vadisinin ve havzasının bir bütün olarak planlanması,

-Dicle vadisi ve havzası içerisinde maden arama, kum ocağı açma-işletme faaliyetlerine izin verilmemesi, halen faaliyetlerine devam eden kum ocaklarının ruhsatlarının iptal edilmesi, hafriyat dökümü, kum alımı gibi faaliyetlerle bozulmuş olan alanların geri kazandırma projelerinin bilimsel tekniklerle yapılması,

-Kırklar Dağı alanının park ve rekreasyon alanı olarak kazınılmasının sağlanması ve alanın festival alanı olarak düzenlenmesi, kat yüksekliklerinin sınırlandırılması, dağın yamaçlarında yapılması düşünülen ağaçlandırma çalışmalarının bölgeye özgü ağaç türlerine ağırlık veren ve bir peyzaj projesine dayalı olarak hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi,

-Dicle nehrinin on gözlü köprü ve yakın çevresinin yürüyüş ve bisiklet yolları, mesire alanları olarak düzenlenmesi, alanı Köşkler Bölgesi ve Hevsel Bahçeleri ile bütünleştiren bir yaklaşımla ele alınması,

-T8 alanına motorlu araç giriş, çıkışının sınırlandırılması, servis ve güvenlik hizmetleri dışında alana araç girişinin kısıtlanması, alan içerisinde otopark düzenlemelerinin yapılmaması, alanda yapılacak düzenlemelerin Hevsel Bahçeleri, Surlar ve Dicle Nehri, -On gözlü köprü siluetine zarar vermeyecek bir biçimde tasarlanması,

-Dicle nehri doğal yaşamını güçlendiren araştırma, uygulama, belgeleme, tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi,

gibi yaklaşımlar söz konusu alan için Alan Yönetim Planı kararlarında gerekli görülmüştür. Alan yönetim planında da belirtildiği gibi Dicle Nehri ve çevresinin bütüncül bir planlama yaklaşımıyla değerlendirilerek nehrin üzerinde kurulmuş yanlış uygulamaların zamanı geldiğinde kaldırılarak vadinin doğal-ekolojik dokusunun bir havza planı kapsamında sağlıklaştırılarak işlevlendirilmesi bölge ekosistemi için daha yaşamsal bir karar olacaktır. Bu çerçevede askıdaki Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı Uygulama İmar Plan değişikliğinin gelecekte bölge ekosisteminin ve yaban hayatının yok olmasına sebebiyet vermemesi için Alan Yönetim Planı T8 Bölgesi Plan Kararları ve planlama ilkeleri benimsemelidir.

• Diyarbakır Surların 2000 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi`ne kabul edilmesi sonrasında kesin listeye girme çalışmalarına başlanmış ve Nisan 2013 tarihinde Diyarbakır`da toplanan ICOMOS – ICOFORT toplantısı sonrasında, aday varlık sınırı Hevsel Bahçeleri`ni de içine alacak şekilde genişletilmiştir. Bu kapsamda adaylık başvuru dosyası "Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı" başlığı ile hazırlanmaya başlanmıştır. Dönemin Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Alan Yönetimi Başkanlığınca tanımlanan Yönetim Alanı Sınırları Kültür ve Turizm Bakanlığı`na sunulmuş ve Bakanlığın uygun görüşü doğrultusunda "Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı Yönetim Planı" çalışmalarına başlanmıştır. Merkezi ve yerel yönetimler, kamu kurum ve kuruluş temsilcileri, meslek odaları, sivil toplum örgütleri ve Dicle Üniversitesi temsilcilerinin de yer aldığı Danışma Kurulu`nun uygun görüşü ile Alan Yönetim Planı taslağının da içerisinde yer aldığı "Dünya Kültür Miras Listesi Adaylık Dosyası" Şubat 2014 tarihinde UNESCO Başkanlığı`na sunulmuş, Haziran 2015 tarihinde de Unesco Dünya Mirası Listesine alınmıştır. Dünya miras listesine alınma sürecinin başından sonuna kadar katılımcı bir yaklaşımla hazırlanmış olan "Alanı Yönetim Planı" Kültür ve Turizm Bakanlığının bilgisi dâhilinde onaylanarak Dünya Miras Komitesine sunulmuştur. Bu kapsamda Kültür ve Turizm Bakanlığının onayı ve Diyarbakır halkının bilgisi dâhilinde hazırlanan Alan Yönetim Planının Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından görmezden gelinmemelidir.

   

• Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı Uygulama İmar Plan Değişikliğini kapsayan alan ilgili olarak yapılmış olan yürürlükteki imar planlarına esas jeolojik ve jeoteknik etütler incelendiğinde, söz konusu alanda jeolojik açıdan 2 tür yasaklı alanın belirlenmiş olduğu tespit edilmiştir. Buna göre alanın büyük bir kısmı afete maruz bölge kararı alınmış bölgelerden (AMBK) oluşurken, alanı çevreleyen kısımlar ise jeolojik açıdan yasaklı bölgelerden oluşmaktadır. Re`sen onaylanan plan değişikliği ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanmış olan imar planına esas jeolojik ve jeoteknik etüt raporlarında yaklaşık 14.1 hektar yüzölçümlü bir alanın AMBK hükmünün kaldırılmış olduğu ve yapılaşmaya uygun Önlemli Alan olarak değiştirildiği tespit edilmiştir.  14.1 hektarlık alana yapılaşmaya uygun alan kararı getirilmesi daha önce alınmış olan jeolojik açıdan yasaklı alan kararı ile çelişmektedir. Yine alınan bu karar söz konusu bölgede yapılaşma baskısı oluşturacak ve temelde Dicle Nehri kenarında yapılması düşünülen yapılar için de risk teşkil edecektir.

   

   

• Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) ve Ağaçlandırma Alanı 1. Uygulama Etabı Uygulama İmar Plan Değişikliğinde alanın büyük bir kısmının Rekreasyon Alanı olarak planlandığı tespit edilmiş olup bu kapsamda alan içerisinde "Kır Kahvehaneleri, Açık Spor Tesisleri Alanı, İbadet Alanları,  Teknik Altyapı Kullanımları (Trafo, Aydınlatma, Çöp vb.), Ulaşım Altyapısı Kullanımları (Akülü Sistem Araçları Yolları, Depolama ve Durakları, Tekne Yanaşma ve Bağlama Noktaları, Bisiklet Yolları ve Depolama Alanları), Piknik Alanları ve Buna Dönük Altyapı ve Servis Tesisleri, Manzara Seyir Terasları ve Giriş Kontrol Noktaları" kullanımlarının yer alacağı öngörülmüştür. Söz konusu alan içerisinde yapılaşma kararı getirilen ve "Cami Alanında; Diyanet İşleri Başkanlığınca Uygun Görülecek/ Onaylanacak Avan Projeye Göre Uygulama Yapılacaktır" plan notu ile belirtilen karar söz konusu Dicle Vadisi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanının bütünlüklü korunmasının önünde engel teşkil etmekle beraber alanın doğal karakterini tamamen bozacak yapılaşmaları beraberinde getirecektir.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından re`sen onaylanan Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) Ve Ağaçlandırma Alanı 1/5000 Nazım İmar Planı Ve 1/1000 Uygulama İmar Planı 1. Etap Plan Değişikliği;  Diyarbakır halkı ile birlikte katılımcı bir yaklaşımla hazırlamış olan Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı Yönetim Planı kararlarıyla oldukça çelişkili kararlar içermektedir.

Yukarıda maddeler halinde açıklanan gerekçeler ve  Genel Şehircilik İlkeleri ve Planlama Esaslarına aykırı olması nedeniyle 28.12.2016 tarihinde Diyarbakır Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Askı İlan panosunda askıya çıkarılmış olan Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı (Doğa Parkı) Ve Ağaçlandırma Alanı 1/5000 Nazım İmar Planı Ve 1/1000 Uygulama İmar Planı 1. Etap Plan Değişikliğinin iptali konusunda gereğini bilgilerine arz ederiz.

TMMOB

Şehir Plancıları Odası

Diyarbakır Şubesi